کوش‌نامه ایرانشان ابن ابی الخیر

1 سرِ نامه از بنده ی شهریار جهان را چو خورشید، پروردگار

2 سپهر روان زیر فرمان او همه درد نیکو به درمان او

3 من آن دردمندم که گر شاه زوش ندارد به گفتار این بنده گوش

4 ز من بی زمانه برآید دمار گرفتار باشد بدین شهریار

1 به نوک چنین گفت فارک که من چرا رنجه دارم همی خویشتن

2 مرا پادشاهی نخواهد رسید ز دشمن چرا بیم باید کشید

3 چرا جایگاهی نباشم نهان نگیرم یکی گوشه ای از جهان؟

4 همه درد را مایه بیم است و بس بدان بیم بتّر ندیده ست کس

1 ز بس لابه کاو کرد، دادش بدوی زنش سوی پروردن آورد روی

2 گهی کوش و گه پیل دندانش خواند که هر دو همی جز به پیشش نماند

3 به فرهنگ دادش چو شد هفت سال برآورد کودک همه شاخ و یال

4 برآمد دو سال و نیاموخت هیچ همی کرد تیر و کمان را بسیچ

1 یکی روز ناگاه سالار چین یکی تاختن کرد بر آتبین

2 ز بیرون بیشه بدو باز خورد برآمد ز ناگه ده و دار و بَرد

3 فزون آمد از چینیان ده هزار ز ایرانیان بود سیصد سوار

4 یکی رزم ناگاه پیوسته شد تنی چند از ایران سپه خسته شد

1 مهانش شنید و سرافگند پیش از اندیشه ی او دلش گشت ریش

2 پس آن گاه سرکرد بر آسمان همی گفت کای کردگار جهان

3 نشاید همی گر نه زین سان کنی که گردنکشان را هراسان کنی

4 نباید تو ای شاه گیتی گشای که بندی دل اندر سپنجی سرای

1 ز ره چون یکی میل ببرید بیش سپاه پدرش اندر آمد به پیش

2 پیاده شدش پیش، به مرد زود مر او را فروان ستایش نمود

3 زمین را ببوسید پیشش سپاه همی کرد هرکس به رویش نگاه

4 به به مرد داد آن سرِ ارجمند بدان تا فرستد به شاه بلند

1 بدو گفت کای مایه ی سنگ و هوش تو هیچ آگهی داری از کار کوش؟

2 که من چون همی آمدم با سپاه به ره بر یکی سنگ دیدم سیاه

3 بر او پیکری زشت کرده بپای نبشته ست بر دست او رهنمای

4 که این پیکر کوش، شاه جهان بر او آشکارا شده هر نهان

1 یکی دانشی مرد، دستور شاه پدر گشته بر دست جم بر تباه

2 کجا نام دستور به مرد بود ز خون پدر در دلش درد بود

3 چنین گفت کای نامبردار شاه همی خویشتن کرد خواهی تباه

4 نشاید به تو دشمن آن کرد بیش کجا کرد خواهی تو شاها به خویش

1 وز آن روی چون لشکر آمد به چین دل شاه چین گشت از ایشان به کین

2 بدو کرد سالار لشکر گله که دشمن بچنگ آمد و شد یله

3 که سستی نمودند لشکر به رزم شب آمد، همه خواب جستند و بزم

4 چو دشمن در آن رزم سستی بدید شبانگاه بر ما شبیخون کشید

1 از آوردگه کوش چون گشت باز سوی آتبین رفت و بردش نماز

2 بدو آتبین زود بر پای خاست بر آورد و بنشاند بر دست راست

3 بدو گفت کامروز با چینیان چه کردی تو ای زنده پیل دمان

4 چنین پاسخ آورد کآن شیر مرد که با من برابر همی رزم کرد