الباب السّادس فی ذکر نفس الکلّی و احواله در حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه سنایی غزنوی

1 گفت مردی ز ابلهی رازی با یکی بدفعال غمّازی

2 مرد غمّاز پیش هر اوباش راز آن مرد کرد یکسر فاش

3 طیره گشت ابله از چنان غمّاز گفت با مرد کای بدِ بدساز

4 رازِ من فاش کردی ای نادان همچو پرخاش پتک بر سندان

1 گفت روزی به جعفرِ صادق حیله جویی ربادهی فاسق

2 کز حرامی ربا چه مقصودست گفت زیرا که مانع جودست

3 زان رباده بتر ز می‌خوارست کین مروت بر آن سخا آرست

4 وقت را آخُرش اگر چربست با خدای و رسول در حربست

1 به گدایی بگفتم ای نادان دین به دو نان مده ز بهر دو نان

2 ابلهانه جواب داد از صف کز پی خرقه و جماع و علف

3 راست خواهی بدین تلنگ خوشم این کنم به که بار خلق کشم

4 زان سوی کدیه برد آز مرا تا نباشد به کس نیاز مرا

1 دنیی ارچه ز حرص دلبر تست دست زی او مبر که مادرِِ تست

2 گر نه‌ای گبر پس به خوش سخنیش مادرِ تست چون کنی به زنیش

3 همچو قرعه برای فالش دار گه بیندازش و گهی بردار

4 گرچه گزدم ز نیش بگزاید دارویی را همت به کار آید

1 ای بلندان به عقل و جان شریف مکنید آن بلندی را تصحیف

2 در کفایت بلند رای شدید آن بلندی چرا پلید کنید

3 خویشتن را ندیده‌اید همه آدم نورسیده‌اید همه

4 همه را در ولایت یزدان راستی قالبست و معنی جان

1 تو به قوت خلیفه‌ای به گهر قوّت خویش را به فعل آور

2 آدمی را میان عقل و هوا اختیارست شرح کرّمنا

3 آدمی را مدار خوار که غیب جوهری شد میان رشتهٔ عیب

4 از عبیدان ورای پرده چرا اختیار اختیار کرده ترا

1 بر سه نوع از ستور و دیو و ددست سر و گردن یکی دو پا و دو دست

2 سگ و اسبست با تو در مسکن آن گزنده‌ست و این دگر توسن

3 آن مروّض کن این مُعلّم کن پس درآی و حدیث آدم کن

4 عمر دادی به مکر و شهوت و زور چه تو مردم چه دیو و دد چه ستور

1 معرفت را شرفت پناهِ شماست مغفرت را علف گناه شماست

2 آدمی بهر بی‌غمی را نیست پای در گِل جز آدمی را نیست

3 همه مقصود آفرینش اوست اهل تکلیف و عقل و بینش اوست

4 عرش و فرش و زمان برای ویست وین تبه خاکدان نه جای ویست

1 ای همه ساله هم به مایهٔ دیو بوده از بهر طبع دایهٔ دیو

2 ایزدت خواجهٔ خرد کرده پس تو خود را غلام دد کرده

3 آنکه زو عقل کل بود کالیو چه کند نقش نفس و مایهٔ دیو

4 با دد و دیو عقل نامیزد کز دد و دیو عقل بگریزد

1 فاقه منمای بیش از این جان را خوب دار این دو روزه مهمان را

2 عیسی جانت گرسنه‌ست چو زاغ خر او می‌کند ز کنجد کاغ

3 جانت لاغر ز گفت بی‌معنی تنت فربه ز کرد با دعوی

4 چون جرس پر خروش و معنی نه چون دهل بانگ سخت و دعوی نه