الباب السّادس فی ذکر نفس الکلّی و احواله در حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه سنایی غزنوی
1 در طمع زین سگان مزبله پوی ای کم از گربه دست و روی بشوی
2 گربه هم روی شوی و هم دزدست لاجرم زان سرای بی‌مزدست
3 موش را موی هست چون سنجاب لیک پاکی نیاید از دریاب
4 نپذیرد دباغت ار چه نکوست نشود پاک همچو دیگر پوست
1 آن بنشنیده‌ای که در راهی آن مخنّث چه گفت با داهی
2 که همی شد پی گشادِ گره بهر بی‌بی به سوی زاهد ده
3 تا برو میوه سست شاخ شود راه زادن برو فراخ شود
4 چون مخنّث بدید هندو را زور بپرسید و او بگفت او را
1 کی بود جز به چشم ابله‌وش آنکه او جان و دین ستاند خوش
2 شرب او شر دهد خورش خواری سیم او سم دهد زرش زاری
3 تا کی از لاف و از ستیزهٔ تو که مه تو مه حدیث ریزهٔ تو
4 هست بر خلق زیر جنبش دور چشم گرما و چشم سرما خور
1 شاهد پیچ پیچ را چکنی ای کم از هیچ هیچ را چکنی
2 ای دو بادام تو چو گوز گرو مانده از دست کودکان در گو
3 چه کنی باد چون وفاجویان عمر در وعدهٔ نکورویان
4 شاهدان زمانه خرد و بزرگ چشم را یوسفند و دل را گرگ
1 مرد دینی شراب تا چکند بط چینی سراب تا چکند
2 چیست حاصل سوی شراب شدن اوّلش شرّ و آخرش آب شدن
3 کرده‌ای تو به خاک کوی گرو نرخ عمرش چو باد خویش دو جو
4 تو بدان آب دل مگردان خوش کو از آن آب رفت در آتش
1 گفت من دست گرد لاهوتم قائد و رهنمای ناسوتم
2 در جهانی که بخت جای منست این جهان جمله زیر پای منست
3 اوّل خلق در جهان ماییم نه همه جای چهره بنماییم
4 برِ نااهل و سفله کم گردیم در جبلّت ز خلقها فردیم
1 ای همه ساله هم به مایهٔ دیو بوده از بهر طبع دایهٔ دیو
2 ایزدت خواجهٔ خرد کرده پس تو خود را غلام دد کرده
3 آنکه زو عقل کل بود کالیو چه کند نقش نفس و مایهٔ دیو
4 با دد و دیو عقل نامیزد کز دد و دیو عقل بگریزد
1 آنکه با نقشهای زیبااند تختهٔ کودکان و دیبااند
2 طمع او را ز روی زیبا چیست پارهٔ چوب را ز دیبا چیست
3 هرکه را روی خوب خوی ددست روی نیکو دلیل خوی بدست
4 روی نیکو به قدر خود بدخوست زان خرد خوب را ندارد دوست
1 فاقه منمای بیش از این جان را خوب دار این دو روزه مهمان را
2 عیسی جانت گرسنه‌ست چو زاغ خر او می‌کند ز کنجد کاغ
3 جانت لاغر ز گفت بی‌معنی تنت فربه ز کرد با دعوی
4 چون جرس پر خروش و معنی نه چون دهل بانگ سخت و دعوی نه
1 سفله چون خواند رو به مهمانش پس چه نانش شکن چه دندانش
2 بر درِ کارگاه طبع لئیم نز پی ایمنی که از سرِ بیم
3 گرچه زنجیر حلقه نپذیرد سفله را در بزن که خود میرد
4 برده چون طاعت و دل و دینت بادهٔ تلخ و عمر شیرینت