مثنویات، تمثیلات و مقطعات در دیوان اشعار پروین اعتصامی

1 بصحرا، سرود اینچنین خارکن که از کندن خار، کس خوار نیست

2 جوانی و تدبیر و نیروت هست بدست تو، این کارها کار نیست

3 به بیداری و هوشیاری گرای چو دیدی که بخت تو بیدار نیست

4 چو بفروختی، از که خواهی خرید متاع جوانی ببازار نیست

1 نهان کرد دیوانه در جیب، سنگی یکی را بسر کوفت، روزی بمعبر

2 شد از رنج رنجور و از درد نالان بپیچید و گردید چون مار چنبر

3 دویدند جمعی پی دادخواهی دریدند دیوانه را جامه در بر

4 کشیدند و بردندشان سوی قاضی که این یک ستمدیده بود، آن ستمگر

1 براهی در، سلیمان دید موری که با پای ملخ میکرد زوری

2 بزحمت، خویش را هر سو کشیدی وزان بار گران، هر دم خمیدی

3 ز هر گردی، برون افتادی از راه ز هر بادی، پریدی چون پر کاه

4 چنان در کار خود، یکرنگ و یکدل که کارآگاه، اندر کار مشکل

1 اشک طرف دیده را گردید و رفت اوفتاد آهسته و غلتید و رفت

2 بر سپهر تیرهٔ هستی دمی چون ستاره روشنی بخشید و رفت

3 گر چه دریای وجودش جای بود عاقبت یکقطره خون نوشید و رفت

4 گشت اندر چشمهٔ خون ناپدید قیمت هر قطره را سنجید و رفت

1 بکنج مطبخ تاریک، تابه گفت به دیگ که از ملال نمردی، چه خیره سر بودی

2 ز دوده، پشت تو مانند قیر گشته سیاه ز عیب خویش، تو مسکین چه بیخبر بودی

3 همی به تیرگی خود فزودی از پستی سیاه روز و سیه کار و بد گهر بودی

4 تمام عمر، درین کارگاه زحمت و رنج نشسته بودی و بیمزد کارگر بودی

1 شاهدی گفت بشمعی کامشب در و دیوار، مزین کردم

2 دیشب از شوق، نخفتم یکدم دوختم جامه و بر تن کردم

3 دو سه گوهر ز گلوبندم ریخت بستم و باز بگردن کردم

4 کس ندانست چه سحرآمیزی به پرند، از نخ و سوزن کردم

1 شباهنگام، کاین فیروزه گلشن ز انوار کواکب، گشت روشن

2 غزال روز، پنهان گشت از بیم پلنگ شب، برون آمد ز ممکن

3 روان شد خار کن با پشتهٔ خار بخسته، دست و پا و پشت و گردن

4 بکنج لانه، مور آرمگه ساخت شده آزرده، از دانه کشیدن

1 چو رنگ از رخ روز، پرواز کرد شباویز، نالیدن آغاز کرد

2 بساط سپیدی، تباهی گرفت ز مه تا بماهی، سیاهی گرفت

3 ره فتنهٔ دزد عیار باز عسس خسته از گشتن و شب دراز

4 نخفته، نه مست و نه هوشیار ماند نیاسوده گر ماند، بیمار ماند

1 نیکنامی نباشد، از ره عجب خنگ آز و هوس همی راندن

2 روز دعوی، چو طبل بانگ زدن وقت کوشش، ز کار واماندن

3 خستگان را ز طعنه، جان خستن دل خلق خدای رنجاندن

4 خود سلیمان شدن به ثروت و جاه دیگران را ز دیو ترساندن

1 روز شکار، پیرزنی با قباد گفت کاز آتش فساد تو، جز دود و آه نیست

2 روزی بیا به کلبهٔ ما از ره شکار تحقیق حال گوشه‌نشینان گناه نیست

3 هنگام چاشت، سفرهٔ بی نان ما ببین تا بنگری که نام و نشان از رفاه نیست

4 دزدم لحاف برد و شبان گاو پس نداد دیگر به کشور تو، امان و پناه نیست