مثنویات، تمثیلات و مقطعات در دیوان اشعار پروین اعتصامی

1 عالمی طعنه زد به نادانی که بهر موی من دو صد هنر است

2 چون توئی را به نیم جو نخرند مرد نادان ز چارپا بتر است

3 نه تن این، بر دل تو بار بلاست نه سر این، بر تن تو درد سر است

4 بر شاخ هنر چگونه خوری تو که کارت همیشه خواب و خور است

1 براهی در، سلیمان دید موری که با پای ملخ میکرد زوری

2 بزحمت، خویش را هر سو کشیدی وزان بار گران، هر دم خمیدی

3 ز هر گردی، برون افتادی از راه ز هر بادی، پریدی چون پر کاه

4 چنان در کار خود، یکرنگ و یکدل که کارآگاه، اندر کار مشکل

1 با بنفشه، لاله گفت ای بیخبر طرف گلشن را منظم کرده‌اند

2 از برای جلوه، گلهای چمن رنگ را با بوی توام کرده‌اند

3 اندرین بزم طرب، گوئی ترا غرق در دریای ماتم کرده‌اند

4 از چه معنی، در شکستی بی سبب چون بخاکت ریشه محکم کرده‌اند

1 گفت با زنجیر، در زندان شبی دیوانه‌ای عاقلان پیداست، کز دیوانگان ترسیده‌اند

2 من بدین زنجیر ارزیدم که بستندم بپای کاش میپرسید کس، کایشان بچند ارزیده‌اند

3 دوش سنگی چند پنهان کردم اندر آستین ای عجب! آن سنگها را هم ز من دزدیده‌اند

4 سنگ میدزدند از دیوانه با این عقل و رای مبحث فهمیدنیها را چنین فهمیده‌اند

1 بکنج مطبخ تاریک، تابه گفت به دیگ که از ملال نمردی، چه خیره سر بودی

2 ز دوده، پشت تو مانند قیر گشته سیاه ز عیب خویش، تو مسکین چه بیخبر بودی

3 همی به تیرگی خود فزودی از پستی سیاه روز و سیه کار و بد گهر بودی

4 تمام عمر، درین کارگاه زحمت و رنج نشسته بودی و بیمزد کارگر بودی

1 آن نشنیدید که در شیروان بود یکی زاهد روشن روان

2 زنده‌دلی، عالم و فرخ ضمیر مهر صفت، شهرتش آفاق گیر

3 نام نکویش علم افراخته توسن زهدش همه جا تاخته

4 همقدم تاجوران زمین همنفس حضرت روح‌الامین

1 به جغذ گفت شبانگاه طوطی از سر خشم که چند بایدت اینگونه زیست سرگردان

2 چرا ز گوشهٔ عزلت، برون نمیئی چه اوفتاده که از خلق میشوی پنهان

3 کسی به جز تو، نبستست چشم روشن بین کسی به جز تو، نکردست در خرابه مکان

4 اگر بجانب شهرت گذر فتد، بینی بسی بلند بنا قصر و زرنگار ایوان

1 بزندان تاریک، در بند سخت بخود گفت زندانی تیره‌بخت

2 که شب گشت و راه نظر بسته شد برویم دگر باره، در بسته شد

3 زمین سنگ، در سنگ، دیوار سنگ فضا و دل و فرصت و کار، تنگ

4 سرانجام کردار بد، نیک نیست جز این سهمگین جای تاریک نیست

1 تو چو زری، ای روان تابناک چند باشی بستهٔ زندان خاک

2 بحر مواج ازل را گوهری گوهر تحقیق را سوداگری

3 واگذار این لاشهٔ ناچیز را در نورد این راه آفت خیز را

4 زر کانی را چه نسبت با سفال شیر جنگی را چه خویشی با شغال

1 ای که عمریست راه پیمائی بسوی دیده هم ز دل راهی است

2 لیک آنگونه ره که قافله‌اش ساعتی اشکی و دمی آهی است

3 منزلش آرزوئی و شوقی است جرسش نالهٔ شبانگاهی است

4 ای که هر درگهیت سجده گهست در دل پاک نیز درگاهی است