مثنویات، تمثیلات و مقطعات در دیوان اشعار پروین اعتصامی

1 گنجشک خرد گفت سحر با کبوتری کآخر تو هم برون کن ازین آشیان سری

2 آفاق روشن است، چه خسبی به تیرگی روزی بپر، ببین چمن و جوئی و جری

3 در طرف بوستان، دهن خشک تازه کن گاهی ز آب سرد و گه از میوهٔ تری

4 بنگر من از خوشی چه نکو روی و فربهم ننگست چون تو مرغک مسکین لاغری

1 بلبلی شیفته میگفت به گل که جمال تو چراغ چمن است

2 گفت، امروز که زیبا و خوشم رخ من شاهد هر انجمن است

3 چونکه فردا شد و پژمرده شدم کیست آنکس که هواخواه من است

4 بتن، این پیرهن دلکش من چو گه شام بیائی، کفن است

1 بطعنه پیش سگی گفت گربه کای مسکین قبیلهٔ تو بسی تیره‌روز و ناشادند

2 میان کوی بخسبی و استخوان خائی بداختری چو تو را، کاشکی نمیزادند

3 برو به مطبخ شه یا بمخزن دهقان بشهر و قریه، بسی خانه‌ها که آبادند

4 کباب و مرغ و پنیر است و شیر، طعمهٔ من ز حیله‌ام همه کار آگهان بفریادند

1 بر سر راهی، گدائی تیره‌روز ناله‌ها میکرد با صد آه و سوز

2 کای خدا، بی خانه و بی روزیم ز آتش ادبار، خوش میسوزیم

3 شد پریشانی چو باد و من چو کاه پیش باد، از کاه آسایش مخواه

4 ساختم با آنکه عمری سوختم سوختم یک عمر و صبر آموختم

1 مرغی بباغ رفت و یکی میوه کند و خورد ناگه ز دست چرخ بپایش رسید سنگ

2 خونین به لانه آمد و سر زیر پر کشید غلتید چون کبوتر با باز کرده جنگ

3 بگریست مرغ خرد که برخیز و سرخ کن مانند بال خویش، مرا نیز بال و چنگ

4 نالید و گفت خون دلست این نه رنگ و زیب صیاد روزگار، بمن عرصه کرد تنگ

1 آن قصه شنیدید که در باغ، یکی روز از جور تبر، زار بنالید سپیدار

2 کز من نه دگر بیخ و بنی ماند و نه شاخی از تیشهٔ هیزم شکن و ارهٔ نجار

3 این با که توان گفت که در عین بلندی دست قدرم کرد بناگاه نگونسار

4 گفتش تبر آهسته که جرم تو همین بس کاین موسم حاصل بود و نیست ترا بار

1 بالماس میزد چکش زرگری بهر لحظه میجست از آن اخگری

2 بنالید الماس کای تیره رای ز بیداد تو، چند نالم چو نای

3 بجز خوبی و پاکی و راستی چه کردم که آزار من خواستی

4 بگفتا مکن خاطر خویش تنگ ترازوی چرخت گران کرده سنگ

1 حکایت کرد سرهنگی به کسری که دشمن را ز پشت قلعه راندیم

2 فراریهای چابک را گرفتیم گرفتاران مسکین را رهاندیم

3 به خون کشتگان، شمشیر شستیم بر آتشهای کین، آبی فشاندیم

4 ز پای مادران کندیم خلخال سرشک از دیدهٔ طفلان چکاندیم

1 برد دزدی را سوی قاضی عسس خلق بسیاری روان از پیش و پس

2 گفت قاضی کاین خطاکاری چه بود دزد گفت از مردم آزاری چه سود

3 گفت، بدکردار را بد کیفر است گفت، بدکار از منافق بهتر است

4 گفت، هان بر گوی شغل خویشتن گفت، هستم همچو قاضی راهزن

1 اینچنین خواندم که روزی روبهی پایبند تله گشت اندر رهی

2 حیلهٔ روباهیش از یاد رفت خانهٔ تزویر را بنیاد رفت

3 گر چه زائین سپهر آگاه بود هر چه بود، آن شیر و این روباه بود

4 تیره روزش کرد، چرخ نیل فام تا شود روشن که شاگردیست خام