مثنویات، تمثیلات و مقطعات در دیوان اشعار پروین اعتصامی

1 بچشم عجب، سوی کاه کرد کوه نگاه بخنده گفت، که کار تو شد ز جهل، تباه

2 ز هر نسیم بلرزی، ز هر نفس بپری همیشه، روی تو زرد است و روزگار، سیاه

3 مرا بچرخ برافراشت بردباری، سر تو گه باوج سمائی و گاه در بن چاه

4 کسی بزرگ نگردد مگر ز کار بزرگ گر از تو کار نیاید، زمانه را چه گناه

1 بخویش، هیمه گه سوختن بزاری گفت که ای دریغ، مرا ریشه سوخت زین آذر

2 همیشه سر بفلک داشتیم در بستان کنون چه رفت که ما را نه ساق ماند و نه سر

3 خوش آنزمان که مرا نیز بود جایگهی میان لاله ونسرین و سوسن و عبهر

4 حریر سبز بتن بود، پیش از این ما را چه شد که جامه گسست و سیاه شد پیکر

1 کاشکی، وقت را شتاب نبود فصل رحلت در این کتاب نبود

2 کاش، در بحر بیکران جهان نام طوفان و انقلاب نبود

3 مرغکان میپراند این گنجشک گر که همسایهٔ عقاب نبود

4 ما ندیدیم و راه کج رفتیم ور نه در راه، پیچ و تاب نبود

1 پیام داد سگ گله را، شبی گرگی که صبحدم بره بفرست، میهمان دارم

2 مرا بخشم میاور، که گرگ بدخشم است درون تیره و دندان خون فشان دارم

3 جواب داد، مرا با تو آشنائی نیست که رهزنی تو و من نام پاسبان دارم

4 من از برای خور و خواب، تن نپروردم همیشه جان به کف و سر بر آستان دارم

1 شنیدستم یکی چوپان نادان بخفتی وقت گشت گوسفندان

2 در آن همسایگی، گرگی سیه کار شدی همواره زان خفتن، خبردار

3 گرامی وقت را، فرصت شمردی گهی از گله کشتی، گاه بردی

4 دراز آن خواب و عمر گله کوتاه ز خون هر روز، رنگین آن چراگاه

1 پیرمردی، مفلس و برگشته بخت روزگاری داشت ناهموار و سخت

2 هم پسر، هم دخترش بیمار بود هم بلای فقر و هم تیمار بود

3 این، دوا میخواستی، آن یک پزشک این، غذایش آه بودی، آن سرشک

4 این، عسل میخواست، آن یک شوربا این، لحافش پاره بود، آن یک قبا

1 باغبانی، قطره‌ای بر برگ گل دید و گفت این چهره جای اشک نیست

2 گفت، من خندیده‌ام تا زاده‌ام دوش، بر خندیدنم بلبل گریست

3 من، همی خندم برسم روزگار کاین چه ناهمواری و ناراستیست

4 خندهٔ ما را، حکایت روشن است گریهٔ بلبل، ندانستم ز چیست

1 به گربه گفت ز راه عتاب، شیر ژیان ندیده‌ام چو تو هیچ آفریده، سرگردان

2 خیال پستی و دزدی، تو را برد همه روز بسوی مطبخ شه، یا به کلبهٔ دهقان

3 گهی ز کاسهٔ بیچارگان، بری گیپا گهی ز سفرهٔ درماندگان، ربائی نان

4 ز ترکتازی تو، مانده بیوه‌زن ناهار ز حیله‌سازی تو، گشته مطبخی نالان

1 بلبلی گفت سحر با گل سرخ کاینهمه خار بگرد تو چراست

2 گل خشبوی و نکوئی چو ترا همنشین بودن با خار خطاست

3 هر که پیوند تو جوید، خوار است هر که نزدیک تو آید، رسواست

4 حاجب قصر تو، هر روز خسی است بسر کوی تو، هر شب غوغاست

1 صبحدم، صاحبدلی در گلشنی شد روان بهر نظاره کردنی

2 دید گلهای سپید و سرخ و زرد یاسمین و خیری و ریحان و ورد

3 بر لب جوها، دمیده لاله‌ها بر گل و سوسن، چکیده ژاله‌ها

4 هر تنی، روشنتر از جانی شده هر گل سرخی، گلستانی شده