سلسلةالذهب - دفتر اول در هفت اورنگ جامی

1 گر تو گویی چو بنده مامور هست در اختیار خود مجبور

2 اختیارش به جبر شد راجع وان بود امر و نهی را مانع

3 کس نگوید به سنگ کز لب بام چون بیفتی مکن به خاک مقام

4 یا ز پستی هوای بالا کن از بن کوه بر سرش جا کن

1 داشت پور سبکتگین دو غلام گلرخ و لاله روی و سرو خرام

2 هر دو در پله بها همسنگ هر دو در حله صفا یکرنگ

3 با یکی بود شاه را نظری که نبود آن نظر بدان دگری

4 زانکه می دید لایحش ز جبین سر دولت به چشم آخر بین

1 شاه روزی به اتفاق شکار خیمه بر بیشه زد ز شهر و دیار

2 زانکه جز در شکار نتوان کرد ورزش کارزار و جنگ و نبرد

3 کار ارباب ملک بازی نیست بازی آیین سرفرازی نیست

4 شغل اهل خرد نه لهو بود ور بود سهل بلکه سهو بود

1 آن یکی چست از زمین برجست تیغ جست و میان به کین در بست

2 گفت شاها غلام فرمانم هر چه حکم تو بنده آنم

3 گر کنم طاعت و اطاعت تو باشد آن هم به استطاعت تو

4 من خود اندر میانه هیچ نیم جز دروغ و بهانه هیچ نیم

1 شاه چون اضطراب او می دید زیر لب نرم نرم می خندید

2 خنده ای همچو برق عالم سوز نه چو صبح دوم جهان افروز

3 مشو از لطف پادشاه دلیر که بود خنده اش چو خنده شیر

4 او به قصد تو می کند دندان تیز و تو می شماریش خندان

1 چون گذشت از حد آن جحود و عناد شاه گفتا خدات صبر دهاد

2 چند ازین گفت و گوی بیهوده که زبان زان مباد آلوده

3 امر من بهر آزمون شماست نه مرا آرزوی خون شماست

4 خواستم تا درین فضای وجود سر معلوم من شود مشهود

1 بر دو قسم است امر اگر یابی امر ایجادی است و ایجابی

2 امر ایجادی امر کن باشد که مفیض نو و کهن باشد

3 زو تخلف نمی کند مدلول زانکه او علت است و این معلول

4 امر ایجابی از حکیم ازل صیغه افعل است و لا تفعل

1 گفت شاها چو نهی و امر از توست قدرت و فعل زید و عمرو از توست

2 می کنی امر و می کنی امداد زید را در حصول فعل مراد

3 می کنی امر و می شوی مانع عمرو را کان شود ز وی واقع

4 این تفاوت میان شان ز چه خاست آن چرا ز اولیا و این ز اعداست

1 گفت بر عارفان بود معلوم که شما حاکمید و من و محکوم

2 هر چه ظاهر ز زین و شین شماست موجب مقتضای عین شماست

3 هر چه عین شما تقاضا کرد فیض جود من آن هویدا کرد

4 زید چون بر لسان استعداد پیش جودم در سؤال گشاد

1 گفت شاها چو فیض جود تو داد قابلان را قبول استعداد

2 این تفاوت چراست در قابل این چرا مدبر است وان مقبل

3 نظر لطف سوی قابل کن هر که را مدبر است مقبل کن