طریق التحقیق سنایی غزنوی

1 ای سنایی‌ زجسم و جان بگسل! هر چه آن غیر اوست زان بگسل!

2 صنعت شعر و شاعری بگذار دست از گفت و گوی هرزه بدار

3 بیش از این در ره مجاز مپوی صفت زلف و خط و خال مگوی

4 خط در این علم و این صناعت‌کش پای در دامن قناعت کش

1 اندرین ملک پادشاه‌، دلست در ره سدره بارگاه دلست

2 کالبد هیچ نیست عین‌، دلست ساکن «‌بین اصبعین» دلست

3 قابل نقش کفر و دین است او تختهٔ مشق مهر وکین است او

4 قصه جام جم بسی شنوی واندر آن بیش وکم بسی شنوی

1 کاف و‌نون چون به یکدگرپیوست شد پدید آنچه بود و باشد و هست

2 هر چه موجود شد زامرش دان پیشتر عقل آمد آنگه جان

3 اثر فیض اوست نامحصور عقل از آن فیض‌گشت قابل نور

4 عقل اگر چند شاه و سلطان است بر در امر، بنده فرمان است

1 لطف او هر که را دلالت داد آخرش هدیهٔ هدایت داد

2 قهرش آن را که بد مقالت کرد هدف پاسخ ضلالت کرد

3 زشتی و خوبی وکم و بیشی رنج و راحت‌، غنا و درویشی

4 کردهٔ اوست جمله نیک بدان «‌یفعل الله مایشا» برخوان

1 این مثل در زمانه معروف است که عملها به وقت موقوف است

2 باش راضی بدانچه او دهدت گر همه زشت‌، ورنکو دهدت

3 نیک و بد نفع و ضر و راحت ورنج کز تو بگذشت در سرای سپنج‌،

4 یا چو افسانه‌ایست یا خوابی یا چو در بها روان آبی

1 عاشقان را غذا بلا باشد عاشقی بی بلا کجا باشد

2 لقمه از سفرهٔ بلا خوردند می‌زمیخانهٔ رضا خوردند

3 هرکه را در جهان بلا دادند اولش شربت رضا دادند

4 نزد آن کس‌که در ره آمد مرد رنج و راحت یکیست و دارو و درد

1 تا توانی به خنده لب بگشای سردندان به خنده در منمای

2 خندهٔ هرزه آبروی برد راز پنهان میان کوی برد

3 با پسر اینچنین مثل زد سام گریه بهتر زخندهٔ بی هنگام

4 گریهٔ ابر بین وخندهٔ برق درنگر تا که چیست اینجا فرق

1 برتو بادا که خیره کم خندی وربخندد کسی تو نپسندی

2 هیچ دانی غرض از اینها چیست‌؟ هر که خندید بیش‌، گریست

3 در جهانی دهان زخنده ببند چون برستی زهول حشر، بخند

1 هر که را داد ایزدش توفیق صبر و شکرش بود همیشه رفیق

2 این بکاهد بلا و محنت را وان فزاید غنا و نعمت را

3 صبرتلخ است ازو بود حرجت او دهد از بلا و غم فرجت

4 چون شکر ذوق شکر شیرین‌است نعمت افزای و قوت آیین است

1 وقت ضر و عنا دل صابر گاه نفع و غنا زبان شاکر

2 صبرو شکری همی نمای به نقد تا خطابت کنند «نعم العبد»