اسکندرنامه - بخش دوم: خردنامه در خمسه نظامی گنجوی

1 چو قفل آزمائی به هرمس رسید ز زنجیر خائی درآمد کلید

2 از آن پیشتر کان گره باز کرد سخن بر دعای شه آغاز کرد

3 که بر هر چه شاید گشادن زبند دل و رای شه باد فیروزمند

4 فلک باد گردنده بر کام او مگر داد از این خسروی نام او

1 چو ختم سخن قرعه بر شاه زد سخن سکهٔ قدر بر ماه زد

2 سکندر که خورشید آفاق بود به روشن دلی در جهان طاق بود

3 از آن روشنی بود کان روشنان برو انجمن ساختند آنچنان

4 چو زیرک بود شاه آموزگار همه زیرکان آرد آن روزگار

1 مغنی بیار آن ره باستان مرا یاریی ده در این داستان

2 زدستان گیتی مگر جان برم بر این داستان ره به پایان برم

3 چنین آمد از فیلسوف این سخن که چون شد به شه تازه روز کهن

4 به فیروزی بخت فرخنده فال درآمد به بخشیدن ملک و مال

1 مغنی بدان ساز تیمار سوز نشاط مرا یک زمان بر فروز

2 مگر زان نوای بریشم نواز بریشم کشم روم را در طراز

3 چنین گوید آن کاردان فیلسوف که بر کار آفاق بودش وقوف

4 که یونان نشینان آن روزگار سوی زهد بودند آموزگار

1 چو سقراط را داد نوبت سخن رطب ریزشد خوشه نخل بن

2 جهانجوی را گفت پاینده باش به دین و به دانش گراینده باش

3 همه آرزوها شکار تو باد نهفت جهان آشکار تو باد

4 ز پرسیدهٔ شهریار جهان که داند که هست این پژوهش نهان

1 سحرگه که سربرگرفتم ز خواب برافروختم چهره چون آفتاب

2 سریر سخن برکشیدم بلند پراکندم از دل بر آتش سپند

3 به پیرایش نامه خسروی کهن سرو را باز دادم نوی

4 ز گنج سخن مهر برداشتم درو در ناسفته نگذاشتم

1 مغنی بساز ازدم جان‌فزای کلیدی که شد گنج گوهر گشای

2 برین در مگر چون کلید آوری ازو گنج گوهر پدید آوری

3 چو میوه رسیده شود شاخ را کدیور فرامش کند کاخ را

4 ز بس میوه باغ آراسته زمین محتشم گردد از خواسته

1 مغنی مدار از غنا دست باز که این کار بی ساز ناید بساز

2 کسی را که این ساز یاری کند طرب بادلش سازگاری کند

3 خوشا نزهت باغ در نوبهار جوان گشته هم روز و هم روزگار

4 بنفشه طلایه کنان گرد باغ همان نرگس آورده بر کف چراغ

1 مغنی دل تنگ را چاره نیست بجز سازکان هست و بیغاره نیست

2 دماغ مرا کز غم آمد به جوش به ابریشم ساز کن حلقه گوش

3 چو در خانه خویش رفت آفتاب ز گرمی شد اندام شیران کباب

4 تبشهای باحوری از دستبرد ز روی هوا چرک تری سترد

1 مغنی توئی مرغ ساعت شناس بگو تا ز شب چندی رفتست پاس

2 چو دیر آمد آواز مرغان به گوش از آن مرغ سغدی برآور خروش

3 چو باد خزانی درآمد به دشت دگرگونه شد باغ را سرگذشت

4 از آن باد برباد شد رخت باغ فرو مرد بر دست گلها چراغ