اسکندرنامه - بخش دوم: خردنامه در خمسه نظامی گنجوی

1 مغنی یکی نغمه بنواز زود کز اندیشه در مغزم افتاد دود

2 چنان برکش آن نغمهٔ نغز را که ساکن کنی در سر این نغز را

3 هم از فیلسوفان آن مرز و بوم چنین گفت پیری ز پیران روم

4 که بود از ندیمان خسرو خرام هنر پیشه‌ای ارشمیدس به نام

1 مغنی بیا ز اول صبح بام بزن زخمهٔ پخته بر رود خام

2 از آن زخمه کو رود آب آورد ز سودای بیهوده خواب آورد

3 چنین گوید آن نغز گوینده پیر که در فیلسوفان نبودش نظیر

4 که رومی کمر شاه چینی کلاه نشست از برگاه روزی پگاه

1 مغنی ره باستانی بزن مغانه نوای مغانی بزن

2 من بینوا را به آن یک نوا گرامی کن و گرمتر کن هوا

3 گزین فیلسوف جهان آزمای سخن را چنین کرد برقع گشای

4 که قبطی زنی بود در ملک شام زمیری پدر ماریه‌ش کرده نام

1 زهی آفتابی که از دور دست به نور تو بینیم در هر چه هست

2 چراغ ارچه باشد هم از جنس نور جز او را به او دید نتوان ز دور

3 نه آن شد کله داری پادشاه که دارد به گنجینه در صد کلاه

4 کله داری آن شد که بر هر سری نهد هر زمان از کلاه افسری

1 شنیدم که بالای این سبز فرش خروسی سپیداست در زیر عرش

2 چو او برزند طبل خود را دوال خروسان دیگر بکوبند بال

3 همانا که آن مرغ عرشی منم که هر بامدادی نوائی زنم

4 برآواز من جمله مرغان شهر برارند بانگ اینت گویای دهر

1 مغنی بدان ساز تیمار سوز نشاط مرا یک زمان بر فروز

2 مگر زان نوای بریشم نواز بریشم کشم روم را در طراز

3 چنین گوید آن کاردان فیلسوف که بر کار آفاق بودش وقوف

4 که یونان نشینان آن روزگار سوی زهد بودند آموزگار

1 بساز ای مغنی ره دلپسند بر اوتار این ارغنون بلند

2 رهی کان ز محنت رهائی دهد به تاریک شب روشنائی دهد

3 سخن را نگارندهٔ چرب دست بنام سکندر چنین نقش بست

4 که صاحب دوقرنش بدان بود نام که بر مشرق و مغرب آوردگام

1 مغنی بر آهنگ خود ساز گیر یکی پرده ز آهنگ خود بازگیر

2 که مارا سر پردهٔ تنگ نیست بجز پی فراخی در آهنگ نیست

3 بهر مدتی فیلسوفان روم فراهم شدندی ز هر مرز و بوم

4 بر آراستندی به فرهنگ و رای سخن‌های دل پرور جان فزای

1 نظامی بر این در مجنبان کلید که نقش ازل بسته را کس ندید

2 بزرگ آفریننده هر چه هست ز هرچ آفرید است بالا و پست

3 نخستین خرد را پدیدار کرد ز نور خودش دیده بیدار کرد

4 بر آن نقش کز کلک قدرت نگاشت ز چشم خرد هیچ پنهان نداشت

1 چنین راند والیس دانا سخن که نوباد شه در جهان کهن

2 به تعلیم دانش تنومند باد به دانش پژوهی برومند باد

3 چو فرمود سالار گردنکشان که هر کس دهد زانچه دارد نشان

4 چنین گشت بر من به دانش درست که جز آب جوهر نبود از نخست