دفتر اول در جوهرالذات عطار نیشابوری

1 شبی حلّاج را دیدند در خواب بریده سر بکف مانند جلّاب

2 بدو گفتند چونی سر بریده بگو تا چیست این جام گزیده

3 چنین گفت او که سلطان نکونام به دست سر بریده میدهد جام

4 کسی این جام معنی میکند نوش که کردست او سر خود را فراموش

1 دلا زین چاه آخر چند اشتاب کنی چون عاقبت گشتی تو غرقاب

2 دلا تا چند از این چه درشتابی چو زین چاهت خلاصی مینیابی

3 درون چاهی و هیچت خبر نه نخواهی مُرد اگر خواهی دگرنه

4 درون چاهی و اندر بلائی عجائب غرقه تو دررنج و بلائی

1 منم یکتا که جمله دستگیرم بمیرانم تمامت من نمیرم

2 منم حییّ که دایم زنده باشم که بیخ بدکنش برکنده باشم

3 ستانم داد مظلومان ز ظالم بذات خویش من پیوسته قائم

4 جهان و هرچه در هر دو جهان است بر من جمله بی نام و نشانست

1 در این دریا همه ترسست و بیمست عذاب صورت و عین الجحیم است

2 در این دریا همه خوف و رجایست عذابست و نمودار بلایست

3 در این دریا همه سرگشتگی دان دل خود زین بلا و رنج و برهان

4 در این دریا تو منشین یکزمان هم وگرنه گم کنی جان و جهان هم

1 ز خود بگذر که مائی عین مائی که از دیدار خود ما مینمائی

2 زخود بگذر جهان جان نظر کن از این گفتار کل خود را خبر کن

3 زخود بگذر تمامی باش قائم که خواهی بود با ما هم تو دائم

4 زخود بگذر تو بود ما طلب دار عیان ما در این شبها نگهدار

1 مگر میرفت آن روباه شادان دوان هر سوی در کوُه و بیابان

2 رسید از ناگهان نزدیک راهی بکنده بر سر آن راه چاهی

3 چهی بس دور و دلوی بسته بر او سخن بشنو زمن ای مرد نیکو

4 درون چاه روباهش نظر کرد یکی روباه دیگر دید پر درد

1 چنین دارم من از آن پیر خود یاد کز این معنی او شد جان من شاد

2 که وقتی در ره چین بود مردی که در دریا سفر بسیار کردی

3 قضای حق بُد آن پیر پُر اسرار مر او را یک پسر چون ماه انوار

4 بخوبی همچو خورشیدِ منوّر بزیبائی چو ماهی بود دلبر

1 منم دریای لاهوتی اسرّار که در دریا شوم من ناپدیدار

2 منم دریای علم وحکمت حق که خواهم گفت اینجا راز مطلق

3 منم دریای دید جمله مردان که از بهر من است این چرخ گردان

4 منم دریای بیچون و چگونه که کردم جمله کشتی باژگونه

1 خدا شد بیجهت درحق مبرّا دم اللّه زد وز دید یکتا

2 خدا شد بود او نابود آمد ز دید دید حق معبود آمد

3 خدا شد در خدا دانی یقین دید در اینجا اوّلین و آخرین دید

4 خدا شد در خدا ز اللّه دم زد در اعیان خدائی او قدم زد

1 در این دنیا همه عین غرور است در اینجا قبض و بسط و ظلم و نورست

2 در این دنیا همه زهر است و خواری در آنجا جان جان گر پایداری

3 در این دنیا چه خواهی کرد آخر وز اینجاگه چه خواهی برد آخر

4 در این محنت سرا وجای ماتم نماند جمله فرزندان آدم