باب هشتم در آداب صحبت در گلستان سعدی شیرازی

دو کس رنج بیهوده بردند و سعی بی فایده کردند: یکی آن که اندوخت و نخورد و دیگر آن که آموخت و نکرد. ,

2 علم چندان که بیشتر خوانی چون عمل در تو نیست نادانی

3 نه محقق بود نه دانشمند چارپایی بر او کتابی چند

4 آن تهی مغز را چه علم و خبر که بر او هیزم است یا دفتر

رحم آوردن بر بدان ستم است بر نیکان، عفو کردن از ظالمان جور است بر درویشان. ,

2 خبیث را چو تعهد کنی و بنوازی به دولت تو گنه می‌کند به انبازی

سخن میان دو دشمن چنان گوی که گر دوست گردند شرم زده نشوی. ,

2 میان دو کس جنگ چون آتش است سخن چین بدبخت هیزم کش است

3 کنند این و آن خوش دگرباره دل وی اندر میان کوربخت و خجل

4 میان دو تن آتش افروختن نه عقل است و خود در میان سوختن

چون در امضای کاری متردد باشی آن طرف اختیار کن که بی آزارتر بر آید. ,

2 با مردم سهل خوی دشخوار مگوی با آن که در صلح زند جنگ مجوی

تا کار به زر برمی‌آید جان در خطر افکندن نشاید. عرب گوید: آخِرُ الحِیَلِ السَّیفُ ,

4 چو دست از همه حیلتی در گسست حلال است بردن به شمشیر دست

عالم ناپرهیزگار کور مشعله‌دار است. ,

2 بی فایده هر که عمر در باخت چیزی نخرید و زر بینداخت

هر آن سری که در سر داری با دوست در میان منه چه دانی که وقتی دشمن گردد و هر گزندی که توانی، به دشمن مرسان که باشد که وقتی دوست شود. ,

رازی که نهان خواهی، با کس در میان منه وگر چه دوست مخلص باشد که مر آن دوست را نیز دوستان مخلص باشد، همچنین مسلسل. ,

3 خامشی به که ضمیر دل خویش با کسی گفتن و گفتن که مگوی

4 ای سلیم آب ز سرچشمه ببند که چو پر شد نتوان بستن جوی

به دوستی پادشاهان اعتماد نتوان کرد و بر آواز خوش کودکان که آن به خیالی مبدل شود و این به خوابی متغیر گردد. ,

2 معشوق هزار دوست را دل ندهی ور می‌دهی آن دل به جدایی بنهی

نه هر که به صورت نکوست سیرت زیبا در اوست. کار اندرون دارد نه پوست. ,

2 توان شناخت به یک روز در شمایل مرد که تا کجاش رسیده‌ست پایگاه علوم

3 ولی ز باطنش ایمن مباش و غره مشو که خبث نفس نگردد به سالها معلوم

دو کس دشمن ملک و دینند: پادشاه بی حلم و زاهد بی علم. ,

2 بر سر ملک مباد آن ملک فرمانده که خدا را نبود بندهٔ فرمانبردار

هرکه با بزرگان ستیزد، خون خود ریزد. ,

2 خویشتن را بزرگ پنداری راست گفتند یک دو بیند لوچ

3 زود بینی شکسته پیشانی تو که بازی کنی به سر با قوچ