مثنویات، تمثیلات و مقطعات در دیوان اشعار پروین اعتصامی

1 به لاله نرگس مخمور گفت وقت سحر که هر که در صف باغ است صاحب هنریست

2 بنفشه مژدهٔ نوروز میدهد ما را شکوفه را ز خزان وز مهرگان خبریست

3 بجز رخ تو که زیب و فرش ز خون دل است بهر رخی که درین منظر است زیب و فریست

4 جواب داد که من نیز صاحب هنرم درین صحیفه ز من نیز نقشی و اثریست

1 ای خوشا مستانه سر در پای دلبر داشتن دل تهی از خوب و زشت چرخ اخضر داشتن

2 نزد شاهین محبت بی پر و بال آمدن پیش باز عشق آئین کبوتر داشتن

3 سوختن بگداختن چون شمع و بزم افروختن تن بیاد روی جانان اندر آذر داشتن

4 اشک را چون لعل پروردن بخوناب جگر دیده را سوداگر یاقوت احمر داشتن

1 ای خوشا سودای دل از دیده پنهان داشتن مبحث تحقیق را در دفتر جان داشتن

2 دیبه‌ها بی کارگاه و دوک و جولا بافتن گنجها بی پاسبان و بی نگهبان داشتن

3 بنده فرمان خود کردن همه آفاق را دیو بستن، قدرت دست سلیمان داشتن

4 در ره ویران دل، اقلیم دانش ساختن در ره سیل قضا، بنیاد و بنیان داشتن

1 ای خوش از تن کوچ کردن، خانه در جان داشتن روی مانند پری از خلق پنهان داشتن

2 همچو عیسی بی پر و بی بال بر گردون شدن همچو ابراهیم در آتش گلستان داشتن

3 کشتی صبر اندرین دریا افکندن چو نوح دیده و دل فارغ از آشوب طوفان داشتن

4 در هجوم ترکتازان و کمانداران عشق سینه‌ای آماده بهر تیرباران داشتن

1 ای خوشا خاطر ز نور علم مشحون داشتن تیرگیها را ازین اقلیم بیرون داشتن

2 همچو موسی بودن از نور تجلی تابناک گفتگوها با خدا در کوه و هامون داشتن

3 پاک کردن خویش را ز آلودگیهای زمین خانه چون خورشید در اقطار گردون داشتن

4 عقل را بازارگان کردن ببازار وجود نفس را بردن برین بازار و مغبون داشتن

1 ای خوش اندر گنج دل زر معانی داشتن نیست گشتن، لیک عمر جاودانی داشتن

2 عقل را دیباچهٔ اوراق هستی ساختن علم را سرمایهٔ بازارگانی داشتن

3 کشتن اندر باغ جان هر لحظه‌ای رنگین گلی وندران فرخنده گلشن باغبانی داشتن

4 دل برای مهربانی پروراندن لاجرم جان بتن تنها برای جانفشانی داشتن

1 کبوتر بچه‌ای با شوق پرواز بجرئت کرد روزی بال و پر باز

2 پرید از شاخکی بر شاخساری گذشت از بامکی بر جو کناری

3 نمودش بسکه دور آن راه نزدیک شدش گیتی به پیش چشم تاریک

4 ز وحشت سست شد بر جای ناگاه ز رنج خستگی درماند در راه

1 جهاندیده کشاورزی بدشتی بعمری داشتی زرعی و کشتی

2 بوقت غله، خرمن توده کردی دل از تیمار کار آسوده کردی

3 ستمها میکشید از باد و از خاک که تا از کاه میشد گندمش پاک

4 جفا از آب و گل میدید بسیار که تا یک روز می انباشت انبار

1 شنیده‌اید که آسایش بزرگان چیست: برای خاطر بیچارگان نیاسودن

2 بکاخ دهر که آلایش است بنیادش مقیم گشتن و دامان خود نیالودن

3 همی ز عادت و کردار زشت کم کردن هماره بر صفت و خوی نیک افزودن

4 ز بهر بیهده، از راستی بری نشدن برای خدمت تن، روح را نفرسودن

1 از ساحت پاک آشیانی مرغی بپرید سوی گلزار

2 در فکرت توشی و توانی افتاد بسی و جست بسیار

3 رفت از چمنی به بوستانی بر هر گل و میوه سود منقار

4 تا خفت ز خستگی زمانی یغماگر دهر گشت بیدار