روضهٔ ششم (در مطایبه) در بهارستان جامی

شاعری بر فاضلی شعری خواند، چون به اتمام رساند گفت: این را در خلا جا گفته ام. فرمود که والله راست می گویی از این بوی آن می آید! ,

2 سخنور مگو گو که اشعار او ز بحر کدر یا صفا آمده ست

3 زند صاحب ذوق را بر مشام نسیمی که آن از کجا آمده ست

توانگری در عهد یکی از ظالمان بمرد. وزیر آن ظالم پسر وی را طلب کرد و پرسید که پدر تو چه گذاشته است؟ گفت: از مال و منال چنین و چنان و از وارثان، وزیر کبیر را ایده الله سبحانه و این فقیر حقیر را. ,

وزیر بخندید و فرمود که میراث وی را به دو نیم کردند، نیمی را به وی گذاشت و نیمی را برای پادشاه برداشت. ,

3 ظلم پیشه وزیر نشناسد جز حق پادشاه مال یتیم

4 عدل داند اگر برد به تمام فضل داند اگر کند به دو نیم

اعرابیی شتری گم کرد، بانگ زد که هر که شتر مرا به من آرد مر او راست دو شتر با وی. گفتند: هیهات این چه کار است که سرباری مه از خروار است؟ گفت: شما لذت یافت و حلاوت وجدان نچشیده اید، معذورید! ,

2 گمشده گرچه حقیر است مگوی که عنان از طلبش تافته به

3 هست در قاعده خرده شناس لذت یافتن از یافته به

فرزدق ملک بصره را که خالد نام داشت مدح کرد. صله مدح خود چنان که می خواست نیافت به این دو بیتش هجو کرد: ,

2 لقد غرنی من خالد باب داره ولم ادر ان للوم حشو اهابه

3 ولست و ان اخطات فی مدح خالد باول انسان خری فی ثیابه

می گوید: ,

پیری که کام جوانی رانده بود و از قوت کامرانی مانده، کنیزکی صاحب جمال خرید و به وقت فرصتش در کنار کشید، هر چند پیر حریص بود، اما آلتش مساعدت ننمود. با کنیزک گفت: لطفی بنمای و دست عنایت برگشای و به اندک مالشی این خفته را برخیزان و این مرده را برانگیزان. ,

2 چو رشته آلت من سخت سست است به مالش یاریی ده ای نکو زن

3 نمالی تا سر رشته به انگشت نیارد رفت در سوفار سوزن

کنیزک هر چند دست جنبانید به جایی نرسید و هرچند مالش داد کاری نگشاد. شنیدند که این ابیات می گفت ولیکن از آن پیر می نهفت: ,

پسر معلمی را گفتند: چه بلا احمقی! گفت: اگر من احمق نبودمی ولدالزنا بودمی! ,

2 عیب مادر بود ار فرزندی خلق و خویش نه به وفق پدر است

3 گوش استر که دراز است گواست کش نه اسب است پدر بلکه خر است

روزی اصمعی بر مایده هارون حاضر بود، ذکر پالوده کردند، اصمعی گفت: بسیاری از اعراب باشند که هرگز پالوده را ندیده باشند و نام او نشنیده. ,

هارون گفت: بر این دعوی که کردی گواهی بگذران و اگر نه دروغ است این. اتفاقا روزی هارون به شکار بیرون رفت، اصمعی با وی بود. دیدند که اعرابیی حالی از بادیه می رسد، هارون با اصمعی گفت که او را پیش من آر! ,

اصمعی پیش وی رفت که امیرالمؤمنین تو را می خواند، اجابت کن گفت: مؤمنان را امیر می باشد؟ اصمعی گفت: آری. اعرابی گفت: من به وی ایمان ندارم. اصمعی وی را دشنام داد، گفت: یا ابن الزانیه! اعرابی در غضب شد و گریبان اصمعی را بگرفت و هرسو می کشید و دشنام می داد و هارون می خندید. ,

بعد از آن پیش هارون آمد و گفت: ای امیرالمؤمنین! چنانچه این مرد گمان می برد داد من از وی بستان که مرا دشنام داده است. هارون گفت: دو درم به وی ده. اعرابی گفت: سبحان الله مرا دشنام داده است، مرا دو درم دیگر به وی می باید داد. ,

شخصی زشت رویی را دید که از گناهان استغفار می کرد و نجات از آتش دوزخ می طلبید گفت: ای دوست بدین روی چرا بر دوزخ بخیلی می کنی و آن را از آتش دریغ می داری؟ ,

2 چون نبینی تو روی خود زان رو بر کسان ناخوش است نی بر تو

3 گر بدین رو در آتشت فکنند حیف بر آتش است نی بر تو

طبیبی را دیدند که هرگاه به گورستان رسیدی ردا در سر کشیدی از سبب آنش سؤال کردند گفت: از مردگان این گورستان شرم می دارم، بر هر که می گذرم ضربت من خورده است و در هر که می نگرم از شربت من مرده است! ,

2 ای رای تو در علاج بیمار علیل برآمدن مرگ قدوم تو دلیل

3 در کشور مات منت جان ستدن برداشته ای ز گردن عزرائیل

4 ای صنعت طب شکسته بازار از تو هرچند بود به رنج بیمار از تو

کوژپشتی را گفتند: آن می خواهی که خدای تعالی پشت تو را چون دیگران راست گرداند یا آن که پشت دیگران را چون تو کوژ گرداند؟ گفت: آنکه همه را چون من کوژ گرداند تا به آن چشمی که ایشان در من نگریسته اند من نیز به همان چشم در ایشان نگرم. ,

2 خوش آنکه خصم به عیبی که طعنه تو زند به رغم وی ز چنان عیب رسته بنشینی

3 وز این نشستن بی عیب خوشتر آن باشد که مبتلا شده او را به عیب خود بینی