دفتر دوم در جوهرالذات عطار نیشابوری

1 تعالی اللّه از دیدار ذاتم تعالی اللّه از عین صفاتم

2 تعالی مالک الملک قدیمم که هم رحمان و هم حیّ و رحیمم

3 تعالی واجب الجود وجودم نباشد تا ستاید زانکه بودم

4 همه جانها ز من حیران نماید فلک در ذات من گردان نماید

1 نه اصل خون ز حیوان و نباتست نبات از فیض و فیض از نور ذاتست

2 نه اصل جان و دل از قطرهٔ خونست ولی این معنی از گفتار بیرونست

3 ز فیض نور میروید نباتی ز حیوان بعد از آن آرد حیاتی

4 منم عین نبات و بود حیوان شود پیدا حقیقت جسم انسان

1 چنان مستغرقی کاینجان و جانان بود این آن زمان از خویش پنهان

2 شوی و بود خود یکسان نهی تو کز این عین مرض یابی بهی تو

3 گمان برداشتی و رنج باقی شکستی مر طلسم و گنج باقی

4 شکستی این طلسم و شد پدیدار ترا اینجا حقیقت گنج اسرار

1 الا تا چند در منزل شتابی تو اندر منزل و منزل نیابی!

2 توئی در منزل اینجا راه کرده حقیقت عزم دید شاه کرده

3 تو اندر منزل و منزل ندانی توئی جان و دل من دل ندانی

4 تو اندر منزلی ره کرده ای دوست چنان مانده بتن در پرده ای دوست

1 از این آیینه بتوانی تو دیدن جمال روی جانان باز دیدن

2 در این آیینه بتوانی جمالش حقیقت دید در عین کمالش

3 از این آیینه بتوانی رخ یار حقیقت دیدن اندر لیسَ فی الدار

4 از این آیینه موجودست اشیا در او بنموده رخ پنهان و پیدا

1 عجائب هم خودِ خورشید تابانست نمییابی مرا از این چه تاوانست

2 ترا خورشید اینجا آشکارست فتاده در حجاب هفت و چارست

3 درون این حجابت آفتابست از او مر پرده‌ها در عین تابست

4 ندانم تا که وصف او چگویم در این معنی دوای دل چه جویم

1 حقیقت جوهری اندر تو پیداست کز او در جمله عشق و شور و غوغاست

2 حقیقت در تو و تو در حقیقت فرومانده تو در عین طبیعت

3 حقیقت در تو و تو در گمانی از آن یک رمز اینجاگه ندانی

4 حقیقت در تو بنمودست دیدار اگر مردی یقین خود را پدید آر

1 وجودت در صفات نور گردانست اگر یابی حقیقت جان جانانست

2 صفات هرچه یابی اندر اینجا ز تقوی جمله را بینی مصفّا

3 صفات جسم یابی قوّت دل مراد دل شده از وی بحاصل

4 صفات جان نظر کن معنی ذات فتاده نور او بر جمله ذرّات

1 تو بیچون آمدی این راز بشنو یقین انجام با آغاز بشنو

2 تو بیچون آمدی اندر نمودار ز ذات خویش اینجاگه پدیدار

3 تو بیچون آمدی در عرش اعظم از آن دم بیشکی در سوی آن دم

4 تو بیچون آمدی در عرش اینجا نمودی روی خود در فرش اینجا

1 دلا چون آخر کارست در خاک ترا جا و مقام از دید افلاک

2 چه دیدی باز بین از رنج دنیی که خواهی رفت آخر سوی عقبی

3 در اوّل در بلا آخر ترا چیست ندانم مونست در عاقبت کیست

4 چو زیر خاک خواهی رفتن ای دل ترا جز این نخواهد بود حاصل