دفتر دوم در جوهرالذات عطار نیشابوری

1 تعالی اللّه از این دیدار پرنور که در ذرّات عالم گشت مشهور

2 تعالی اللّه زهی ذات مصوّر تعالی اللّه توئی ذات منوّر

3 تعالی اللّه از این فیض دررپاش که میپاشد چه زاهد را چه اوباش

4 تعالی اللّه از این دیدار بیچون کز آن شوقست رقّاصان گردون

1 کسی پرسید ازمنصور این راز که آدم چون بدش انجام و آغاز

2 چه نقشی بود آدم بازگویم که تو راز جهانی بازگویم

3 جوابش داد پس منصور آن دم که تو مر نقش میدانی مر آدم

4 چنین آدم در اینجا میشناسی خموشی کن که مرد ناسپاسی

1 دلا تا چند دُرهای معانی ز مهر خاطرت اینجا فشانی

2 که میداند بیان جز راز دیده که اوّل رادر آخر باز دیده

3 که میداند بیان لَنْ ترانی بجزموسی صفاتی بر معانی

4 که بد بر طور عشق او راز اسرار بگفته باشد و بشنیده از یار

1 بسوز ای دل اگر تو سوختستی درونت آتشی افروختستی

2 بسوز ای دل همه راز نهانی که خود گفتی و هم خود میندانی

3 بسوز ای دل که همدردی ندیدی در این ره همچو خود فردی ندیدی

4 بسوز ای دل که همراهانت رفتند در این ره خفته تو ایشان نهفتند

1 در آن ساعت که این پرده برافتد ترا آن دم نظر بر جوهر افتد

2 در آن ساعت که این پرده نماند ترا جوهر بنزد خویش خواند

3 در آن دم باز بینی یار خود گم که بودی کرده در دیدار قلزم

4 حجاب آن دم که برگیرندت از پیش بجز یکی مبین چه پس چه از پیش

1 در این عنصر عیانست و نظر کن نظر بر شیب و دیگر بر زبر کن

2 در این عنصر حلالست آشکاره در این صورت وصالست آشکاره

3 در این عنصر همه دیدار جانست اگرچه در درون پرده نهانست

4 در این عنصر ببین تا راز دانی در این عنصر جمالش باز دانی

1 چنان گم دید خود در دید اول که جسم و جان شد اندر هم معطّل

2 چو او خود دید خود را دید جانان درون جزو و کل خورشید رخشان

3 چنان گم دید خود اندر صفات او که پیدا شد حقیقت عین ذات او

4 چنان خود دید در آخر در اول کسی اندر یکی صورت مبدّل

1 چنان مستغرقی کاینجان و جانان بود این آن زمان از خویش پنهان

2 شوی و بود خود یکسان نهی تو کز این عین مرض یابی بهی تو

3 گمان برداشتی و رنج باقی شکستی مر طلسم و گنج باقی

4 شکستی این طلسم و شد پدیدار ترا اینجا حقیقت گنج اسرار

1 نه اصل خون ز حیوان و نباتست نبات از فیض و فیض از نور ذاتست

2 نه اصل جان و دل از قطرهٔ خونست ولی این معنی از گفتار بیرونست

3 ز فیض نور میروید نباتی ز حیوان بعد از آن آرد حیاتی

4 منم عین نبات و بود حیوان شود پیدا حقیقت جسم انسان