بنازد جان اسکندر از امیر معزی نیشابوری قصیده 143

1 بنازد جان اسکندر به سلطان جهان سنجر که سلطان جهان سنجر شرف دارد بر اسکندر

2 به عمر خویش در عالم نکرد اسکندر رومی چنین فتحی که‌ کرد امسال سلطان جهان سنجر

3 معزالدین والدنیا خداوند خداوندان شهنشاه مبارک رای ملک آرای دین‌پرور

4 جهانداری که در لشکر هزاران پهلوان‌ دارد به رزم اندر سکندر دل به بزم اندر فریدون فر

5 بدو چیزش همی امسال دولت تهنیت‌ گوید که هر دو در صفت هستند زیباتر ز یکدیگر

6 یکی آن است کاو بستد به غزنین تخت سلطانان دگر آن است‌ کاو بر تخت سلطانی نشست ایدر

7 ز مردی آنچه کرد امسال در غزنین و در کابل نکرد اندر عجم رستم نکرد اندر عرب حیدر

8 هزیمت‌کرد شاهی را بهم بر زد سپاهی را که حاکی بود از آن‌گیتی زکاخ ایرج و نوذر

9 سپاهی با شگفتیها و دستانهای گوناگون ز نستوهی فزون از حد ز انبوهی فزون از مر

10 در او گرگان با دندان و دندانشان همه زوبین در او شیران با چنگال و چنگال همه خنجر

11 همه همزاد اسب و زین همه همراز رزم و کین همه آشوب ملک و دین همه بنیاد شور و شر

12 همه چون پشته‌ شد صحرا زبس‌ گردان شیر اوژن همه چون‌ کوه شد هامون ز بس پیلان‌ کُه پیکر

13 دلیر و تند گُردانی به صورت تیره و ناخوش دمان و مست پیلانی به هیکل هایل و مُنکَر

14 یکی چون موج دریا بود و بر بالای او کشتی وزان‌ کشتی همه دیوان رنگ آمیز مکر آور

15 یکی چون منجنیقی بود چوب او همه آهن به جای سنگ او پران همه مرغان اندک پر

16 یکی چون طور سینا بود از او آویخته ثُعبان درخشنده ز پشت او کف موسی پیغمبر

17 غبار اندر هوا چون ابر ویران تیر چون باران درخشان تیغ چون برق و خروشان کوس چون تندر

18 به پشت ژنده پیلان بر نشسته ناوک اندازان چو عفریتان آتش بار بر تلهای خاکستر

19 گهی روی زمین چون‌ گنبد خَضرا شد از آهن گهی از گرد چون روی زمین شد گنبد ا‌َخضر

20 تو گفتی چرخ زیر آمد زمین از بر شد آن ساعت اگرچه در همه وقتی زمین زیرست و چرخ از بر

21 کشیده خسرو عالم علم بر عالم کبری که یارش سعد اکبر بود و پشتش خالق اکبر

22 امیران سپاه او عدو بندان خصم افکن کمین سازان تیرانداز خفتان پوش جوشن در

23 هلاک محض خصمان را چو قوم نوح را طوفان بلای صرف اعدا را چو قوم عاد را صرصر

24 به ناچخ بدسِگالان را کتف بشکسته و گردن به خنجر ژنده پیلان را شکم بدریده و حنجر

25 به زخم تیرشان بر تن همی چون دام شد جوشن به زخم‌ گرزشان در سر همی چون جام شد مغفر

26 ز تیغ تیزشان پیلان زده در خون قوایم را چو طارمهای نیل اندود در بیجاده گون عرعر

27 میان بسته به جنگ و کین دو لشکر بر در غزنین از آن سو لشکر صفدار ازین سو لشکر صفدر

28 ز بخت آمد به یک ساعت ز چرخ آمد به یک لحظه غنیمت بهر این لشکر هزیمت قِسم آن لشکر

29 به اندک مدتی بردند زین جانب وزان جانب غنیمت‌ تا به قسطنطین هزیمت‌ تا به‌ کالَنجَر

30 شه غزنین‌ گریزان شد مصافش برگ ریزان شد عدو افتان و خیزان‌شد به دشت و وادی و کُه در

31 ز بیم جان چنان جنبان شده دل در بر خصمان که در دریا به‌ گاه موج‌ کشتیهای بی‌لنگر

32 همه زابلستان ناله همه هندوستان شیون خروشان باب بر دختر غریوان بر پسر مادر

33 ز خسته‌ کوه و صحرا را کنار آکنده و دامن زکشته‌ گرگ وکرکس را شکم پرگشته و ژاغر

34 چه برپشته چه بر هامون هزاران کشته افکنده ز خون‌کشتگان رسته‌به دی مه لالهٔ احمر

35 چو شد عاجز سپاه‌ خصم چون‌ کبکان و نخجیران چو شد قادر سپاه شاه چون شاهین و شیر نر

36 همه پیرامن غزنین به یک ره بر هم افتاده هر آن هندو کجا بودند در قنّوج و تانیسر

37 به شکل دَبّهٔ قیر و به‌سان خیک پر قطران همه زابل سر بی‌تن همه‌کابل تن بی‌سر

38 چو شد در آتش پیکار خون‌آلوده خنجرها توگفتی ارغوان روید همی از برگ نیلوفر

39 شه عالم درست و شاد از آتش برون آمد چنان‌کز آتش نمرود ابراهیم بن آزر

40 چهارم بطن داودی ز پنجم بطن محمودی ولایت بستد و بگرفت‌ گنج و ملک او یکسر

41 به دیگر پادشاه داد آنچه از یک پادشا بستد چنین باشند شاهان جهانگیر سخاگستر

42 دی و بهمن ز سرما بقعهٔ غزنین چنان باشد که‌ گردد باد چون سوهان و گردد آب چون مرمر

43 هوا از ابر چون رایات عباسی سیه باشد بود چون رایت مصری سپید از برف‌ کوه و در

44 به اقبال شه عالم دو معنی را در آن بقعه دی و بهمن به خوشی بود همچون مهر و شهریور

45 یکی تا شاه و لشکر را ز سرما رنج کم باشد به دشت از برف و از باران نگردد رختهاشان تر

46 دگر تا اهل غزنین را ز شومی و جفاکاری بود پالیزها بی بار و باشد کشتها بی بر

47 کجا لشکر کشد خسرو به ماه آذر و آبان چو فروردین شود آبان و چون نیسان شود آذر

48 اگر خواهد به خشم و کینه از آب آتش افروزد وگر خواهد به عفو و مهر آب انگیزد از آذر

49 ایا شاهی که همچون بندگان از مهر و از خدمت سراندر چنبر فرمانت دارد چرخ چون چنبر

50 همه ناموس غزنین را به‌ یک آهنگ بشکستی شجاعت را میان بستی و نصرت را گشودی در

51 شهی کاو با رسولان تو بیعت کرد در غزنین که با پیلان به درگاهت فرستد خدمتی درخور

52 همه دستانگری بود آن چو بیدا گشت راز او خرد همداستان نبود چو باشد شاه دستان‌گر

53 چو قادر بود در نیکی نبایستی بدی کردن ز بدبختی اگر بدکرد برد از تیغ تو کیفر

54 به دست خسرو دیگر سپردی‌گاه و تخت او سپردی بارگاه او به پای بنده و چاکر

55 صد و سی ساله ملک و خانهٔ محمود بگرفتی به‌ نصرت‌ کردن یزدان به یاری دادن اختر

56 چوگشتی چیره بر غزنین‌ گشادی قلعه‌هایی را همه‌ پر جامهٔ‌ دیبا همه پر گوهر و پر زر

57 نهادند ای عجب محمود و فرزندان او گویی ز بهر تو صد و سی سال زرّ و جامه‌ و گوهر

58 برون زین هر سه حاصل شد تورا بسیار نعمتها که نشناسد قیاس و حد او جز ایزد داور

59 چه‌ زرینه چه‌ سیمینه چه‌ عطر و چه بلورینه چه زین افزار و فرش و پیل و اسب و اشتر و استر

60 چو اندر مرو با بهرام شه پیمان چنان‌ کردی که بنشانیش در غزنین به‌ تخت پادشاهی بر

61 موافق شد تو را توفیق تا پیمان بسر بردی به تخت پادشاهی بر نهادی بر سرش افسر

62 زه ‌ای‌سلطان‌ نشان سلطان که اندر مشرق و مغرب چو تو سلطان نشان سلطان نخواهد بود تا محشر

63 ملک‌سلطان و شاه آلب‌ارسلان و جغری و طغرل اگر قادر نگشتند از قضا بر فتح آن‌ کشور

64 به فرهنگ و به هنگ تو دگر ساله چنان‌ گردد که فراشت بود فغفور و دربانت بود قیصر

65 ز شهر قیروان ملک تو باشد تا حد ماچین ز مرز باخترعدل تو باشد تا حد خاور

66 وزیر تو همایون است بر تو گاه سلطانی نباشد هیچ سلطانرا وزیری زین همایون‌تر

67 ز بهر حَلّ و عَقد ملک یزدان کرد جاویدان قضا در تیغ‌ تو مدغم قدر در کلک او مضمر

68 خداوندا جهاندارا ز فتح توست و مدح تو ضمیر بنده پرگوهر زبان بنده برشکر

69 به شعر فتح غزنین بنده شایدگر سرافرازد که شعر فتح غزنین را همی شاهان‌کنند ازبر

70 بود بی‌شک سزاوار چنان فتحی چنین شعری که بر خوانند و بپسندند و بنویسند در دفتر

71 همیشه تا بود در رزم کوس و لشکر ورایت همیشه تا بود در بزم رود و باده و ساغر

72 ز رزمت باد بر گردون رسیده نعرهٔ گُردان ز بزمت باد برکیوان شده آواز خنیاگر

73 چو در مشرق به نامت خطبه و سکه مزین شد مزین باد در مغرب ز نامت خطبه و منبر

74 تو هفت اقلیم را سلطان و هفت اختر تو را گفته مبارک باد سلطانی به‌سلطان معظم بر