گرانمایه جمشید از ابوالقاسم فردوسی شاهنامه 1

1 گرانمایه جمشید فرزند او کمر بست یک‌دل پر از پند او

2 برآمد بر آن تخت فرّخ پدر به رسم کیان بر سرش تاج زر

3 کمر بست با فرّ شاهنشهی جهان گشت سرتاسر او را رهی

4 زمانه بر آسود از داوری به فرمان او دیو و مرغ و پری

5 جهان را فزوده بدو آبروی فروزان شده تخت شاهی بدوی

6 منم گفت با فرّهٔ ایزدی همم شهریاری همم موبدی

7 بدان را ز بد دست کوته کنم روان را سوی روشنی ره کنم

8 نخست آلت جنگ را دست برد در نام جستن به گردان سپرد

9 به فرّ کیی نرم کرد آهنا چو خود و زره کرد و چون جوشنا

10 چو خفتان و تیغ و چو برگستوان همه کرد پیدا به روشن روان

11 بدین اندرون سال پنجاه رنج ببرد و از این چند بنهاد گنج

12 دگر پنجه اندیشهٔ جامه کرد که پوشند هنگام ننگ و نبرد

13 ز کتّان و ابریشم و موی قز قصب کرد پر مایه دیبا و خز

14 بیاموختشان رشتن و تافتن به تار اندرون پود را بافتن

15 چو شد بافته شستن و دوختن گرفتند از او یک‌سر آموختن

16 چو این کرده شد ساز دیگر نهاد زمانه بدو شاد و او نیز شاد

17 ز هر انجمن پیشه‌ور گرد کرد بدین اندرون نیز پنجاه خورد

18 گروهی که کاتوزیان خوانی‌اش به رسم پرستندگان دانی‌اش

19 جدا کردشان از میان گروه پرستنده را جایگه کرد کوه

20 بدان تا پرستش بود کارشان نوان پیش روشن جهاندارشان

21 صفی بر دگر دست بنشاندند همی نام نیساریان خواندند

22 کجا شیر مردان جنگ آورند فروزندهٔ لشکر و کشورند

23 کز ایشان بود تخت شاهی به جای و ز ایشان بود نام مردی به پای

24 بسودی سه دیگر گره را شناس کجا نیست از کس بر ایشان سپاس

25 بکارند و ورزند و خود بدروند به گاه خورش سرزنش نشنوند

26 ز فرمان تن‌آزاده و ژنده‌پوش ز آواز پیغاره آسوده گوش

27 تن آزاد و آباد گیتی بر اوی بر آسوده از داور و گفتگوی

28 چه گفت آن سخن‌گوی آزاده مرد که آزاده را کاهلی بنده کرد

29 چهارم که خوانند اهتو خوشی همان دست‌ورزان ابا سرکشی

30 کجا کارشان همگنان پیشه بود روانشان همیشه پر اندیشه بود

31 بدین اندرون سال پنجاه نیز بخورد و بورزید و بخشید چیز

32 از این هر یکی را یکی پایگاه سزاوار بگزید و بنمود راه

33 که تا هر کس اندازهٔ خویش را ببیند بداند کم و بیش را

34 بفرمود پس دیو ناپاک را به آب اندر آمیختن خاک را

35 هر آنچ از گل آمد چو بشناختند سبک خشک را کالبد ساختند

36 به سنگ و به گچ دیو دیوار کرد نخست از برش هندسی کار کرد

37 چو گرمابه و کاخ‌های بلند چو ایوان که باشد پناه از گزند

38 ز خارا گهر جست یک روزگار همی کرد از او روشنی خواستار

39 به چنگ آمدش چند گونه گهر چو یاقوت و بیجاده و سیم و زر

40 ز خارا به افسون برون آورید شد آراسته بندها را کلید

41 دگر بوی‌های خوش آورد باز که دارند مردم به بویش نیاز

42 چو بان و چو کافور و چون مشک ناب چو عود و چو عنبر چو روشن گلاب

43 پزشکی و درمان هر دردمند در تندرستی و راه گزند

44 همان رازها کرد نیز آشکار جهان را نیامد چون او خواستار

45 گذر کرد از آن پس به کشتی بر آب ز کشور به کشور گرفتی شتاب

46 چنین سال پنجه برنجید نیز ندید از هنر بر خرد بسته چیز

47 همه کردنی‌ها چو آمد به جای ز جای مهی برتر آورد پای

48 به فرّ کیانی یکی تخت ساخت چه مایه بدو گوهر اندر نشاخت

49 که چون خواستی دیو برداشتی ز هامون به گردون برافراشتی

50 چو خورشید تابان میان هوا نشسته بر او شاه فرمانروا

51 جهان انجمن شد بر آن تخت او شگفتی فرومانده از بخت او

52 به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند

53 سر سال نو هرمز فرودین بر آسوده از رنج روی زمین

54 بزرگان به شادی بیاراستند می و جام و رامشگران خواستند

55 چنین جشن فرخ از آن روزگار به ما ماند از آن خسروان یادگار

56 چنین سال سیصد همی رفت کار ندیدند مرگ اندر آن روزگار

57 ز رنج و ز بدشان نبد آگهی میان بسته دیوان به سان رهی

58 به فرمان مردم نهاده دو گوش ز رامش جهان پر ز آوای نوش

59 چنین تا بر آمد بر این روزگار ندیدند جز خوبی از کردگار

60 جهان سربه‌سر گشت او را رهی نشسته جهاندار با فرّهی

61 یکایک به تخت مهی بنگرید به گیتی جز از خویشتن را ندید

62 منی کرد آن شاه یزدان شناس ز یزدان بپیچید و شد ناسپاس

63 گرانمایگان را ز لشگر بخواند چه مایه سخن پیش ایشان براند

64 چنین گفت با سالخورده مهان که جز خویشتن را ندانم جهان

65 هنر در جهان از من آمد پدید چو من نامور تخت شاهی ندید

66 جهان را به خوبی من آراستم چنان است گیتی کجا خواستم

67 خور و خواب و آرامتان از من است همان کوشش و کامتان از من است

68 بزرگی و دیهیم شاهی مراست که گوید که جز من کسی پادشاست

69 همه موبدان سرفگنده نگون چرا کس نیارست گفتن نه چون

70 چو این گفته شد فرّ یزدان از وی بگشت و جهان شد پر از گفت‌وگوی

71 منی چون بپیوست با کردگار شکست اندر آورد و برگشت کار

72 چه گفت آن سخن‌گوی با فرّ و هوش چو خسرو شوی بندگی را بکوش

73 به یزدان هر آن کس که شد ناسپاس به دلش اندر آید ز هر سو هراس

74 به جمشید بر تیره‌گون گشت روز همی کاست آن فرّ گیتی‌فروز