الباب الرّابع: فی صفة العقل و احواله وافعاله و غایة عنایته و سبب وجوده در حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه سنایی غزنوی

1 از برای تناهی اندر کرد عالم جسم گویی آمد گرد

2 متساوی نهاد چون گویی متفاوت نه سویی از سویی

3 هست ممتد جهان و اندر حد متناهی جهت بود ممتد

4 بعد از آن در ولایت تصویر مرتبه نقش دان و نقش‌پذیر

1 هست اعضا چو شهر و پیشه‌وران عقل دستور و دل در او سلطان

2 خشم شحنه است و آرزو عامل این یکی ظالم آن دگر جاهل

3 عامل ار هیچ شرط بگذارد خرد او را به شحنه بسپارد

4 شحنه‌گر هیچ گون سگالد بد این موّکل برو بود ز خرد

1 نفس کو مر ترا چو جان دارست بی‌ تو در جسم تو بسی کارست

2 گرچه آن پنج شحنه بی‌کارند سه وکیل از درونت بیدارند

3 آن کند هضم و این کند قسمت آن برد ثفل و این نهد نعمت

4 آن نماید ره این کند تدبیر این شود حافظ آن کند تعبیر

1 عقل چشم و پیمبری نورست آن ازین این از آن نه بس دورست

2 اینکه در دست شهوت و خشمند چشم بی‌نور و نور بی‌چشمند

3 نور بی‌چشم شاخ بی‌بر دان چشم بی‌نور جسم بی‌سر دان

4 این تواضع نمای پر تلبیس وآن تکبر فزای چون ابلیس