زر اکسیر آفتابست و سیم اکسیرماه، و نخست کس که زر و سیم از کان بیرون آورد جمشید بود، و چون زر و سیم از کان بیرون...
زر اکسیر آفتابست و سیم اکسیرماه، و نخست کس که زر و سیم از کان بیرون آورد جمشید بود، و چون زر و سیم از کان بیرون آورد فرمود تا زر را چون قرصه آفتاب گرد کردند، و بر هر دو روی صورت آفتاب مهر نهادند، و گفتند این پادشاه مردمانست اندرین زمین چنانک آفتاب اندر آسمان، و سیم را چون قرصه ماه کردند، و بر هر دو روی صورت ماه مهر نهادند، و گفتند این کدخدای مردمانست اندر زمین چنانک ماه اندر آسمان، و مر زر را که خداوند کیمیاست شمس نهار الجد خوانده اند یعنی آفتاب روز بخت و مر سیم را قمر لیل الجد یعنی ماه و شب، و مروارید را کوکب سماء الغنی یعنی ستاره آسمان توانگری، و گروهی زیرکان مر زر را نارشتاء الفقر خوانده اند یعنی آتش زمستان درویشی. و گروهی ح ح قلوب الاجله یعنی خرمیهاء دل بزرگان، گروهی نرجس روضه الملک یعنی نرگس بوستان شاهی، و گروهی قره عین الدین یعنی روشنایی چشم دین، و شرف زر بر گوهرهاء گدازنده چنان نهاده اند که شرف آدمی بر دیگر حیوانات، و از خاصیتهاء زر یکی آنست که دیدار وی چشم را روشن کند، و دل را شادمان گرداند، و دیگر آنک مرد را دلاور کند، و دانش را قوت دهد. و سدیگر آنک نیکویی صورت افزون کند، و جوانی تازه دارد، و بپیری دیر رساند، و چهارم عیش را بیفزاید، و بچشم مردم عزیز باشد، و از بزرگی (ای) که زر را داشته اند ملوک عجم دو چیز زرین کسی را ندادندی یکی جام و دیگر رکاب، و در خواص چنان آورده اند که کودک خرد را چون بدارودان زرش شیردهند آراسته سخن آید، و بر دل مردم شیرین آید، و بتن مردانه، و ایمن بود از بیماری صرع، و در خواب نترسد، و چون بمیل زرین چشم سرمه کنند از شب کوری و آب دویدن چشم ایمن بود، و در قوت بصر زیادت کند و خلاخل زرین چون بر پای بازبندند بر شکار دلیرتر و خرمتر رود، و هر جراحتی که بزر افتد زود به شود ولیکن سر بهم نیارد و از بهر این زنان بزرگان دختران و پسران خویش را گوش بسوزن زرین سوراخ کنند تا آن سوراخ هرگز سر بهم نیارد، و بکوزه زرین آب خوردن از استسقا ایمن بود و دل را شادمانه دارد، و ازین سبب اطبا بمفرح اندر زر و سیم و مروارید افگنند و عود و مشک و ابریشم، بحکم آنک هر ضعفی که دل را افتد از غم یا اندیشه آن را بگوهر زر و سیم توان برد، و آنچ از جهت انقباض افتد بمشک و عود و ابریشم بصلاح توان آورد، و آنچه از غلبه خون افتد بکهربا وند، و آنچه از سطبری خون افتد بمروارید و ابریشم، ,