ای حل شده از علم تو صد از سنایی غزنوی قصیده 100

1 ای حل شده از علم تو صد گونه مسائل وی به شده از دست تو صد علت هایل

2 ای خواجهٔ فرزانه علی بن محمد وی نایب عیسی به دو صد گونه دلایل

3 عقل از تو چنان تیز که سودا ز تخیل جان از تو چنان زنده که اعضا به مفاصل

4 فرزانهٔ خلقت شده از کین تو شیدا دیوانهٔ اصلی شده از مهر تو عاقل

5 شخصی که بدو شمت خلق تو رسیدست از خلق تو گل گردد کل گهر و گل

6 چون شمت شاهسپرم از باد شمالی شامل شده از خلق تو هر جای شمایل

7 بی‌غم ز تو خواهنده و خرم به تو مجلس یاران به تو کوشنده و نازان به تو محفل

8 تا عقل تو در عالم جان رخت فرو کرد برداشت از آنجا سپه عارضه محمل

9 جرم قمر از فر تو در دادن دارو چون مجتمع النوری‌ست در کل منازل

10 یک مسهل تو راست چو بیجاده کهی را می جذب کند خلط بد از بیست انامل

11 گر مشعلها شمت داروی تو یابند زان پس نتواند که کشد باد مشاعل

12 این ذهن و حذاقت که تو داری به طبیبی هرگز نرسد کشتی عمر تو به ساحل

13 ای خاک درت سجده گه حاسد و ناصح وی آب رخت قبله گه شاعر و سائل

14 از بیم سوال تو عدوی تو چنانست گویی که برو زحمت آورد تب سل

15 در دین محمد چو عمر صلبی اگر چند بر طرف زبان داری احکام اوایل

16 بر فایدهٔ خلقی ز دو گونه سخن تو چون معنی زجاج و چو تفسیر مقاتل

17 حقا که روا باشد کز چون تو طبیبی بر چرخ مباهات کند خسرو عادل

18 بودم ز ملولی چو تن مردم کوهی بودم ز خدوری چو دل مردم غافل

19 خود حال دگر خلط چگویم که ز سودا بودم چو کسی کو خورد افیون و هلاهل

20 در گوش من از ضعف دلم وقت شنودن چون صور پسین آمدی آواز جلاجل

21 بنمود مرا شعبده‌هایی که بننمود از صد یک آن شعبده هاروت به بابل

22 زان فکرت بیهوده که در خاطر من بود یک ساعته ره بود ز من تا به سلاسل

23 بر شاخ حیات از قبل ضعف بهر وقت نالید ز بس رنج و عنا دل چو عنادل

24 من در حد غزنین و مرا فکرت فاسد گه در حد چین بردی و گه در حد موصل

25 المنةالله که بر من همه سودا شد سهل به فر تو ازین خوردن مسهل

26 ترکیب من افگانه شد از زایش علت زان پس که بد از علت و از عارضه حامل

27 مقصود من ار عمر ابد بود به عالم شد لاجرم از مسهل و معجون تو حاصل

28 بر کند همه قاعدهٔ علت از آنجا جان ابدی کرد بدان قاعده منزل

29 شد ذهن من و خاطر من تیز و منور چون خاطر کودک ز منقا و ز پلپل

30 پاکند به عرض و به صیانت همه خویشانت از حرمتت ای خواجه نزد نابخلائل

31 تا باطنم از شربت تو نقص نپذرفت حقا که نشد ظاهرم از فایده کامل

32 شد معتدل این طبع بر آنگونه که در طبع من باز ندانم متضاد از متشاکل

33 بر که شمرم خلق تو ای مهتر مکرم پیش که کنم شکر تو ای خواجه مفضل

34 تا آتش و آب و ز می و باد مرکب هر چار خدایند به نزدیک معطل

35 هر چار گهر دایم بدخواه ترا باد بر تارک و بر دولت و بر دیده و بر دل

36 اعدای تو کم چون مثل «استو قد نارا» عمر تو فزون چون مثل سبع سنابل