این از رشیدالدین میبدی کشف الاسرار و عدة الابرار 2

رشیدالدین میبدی

آثار رشیدالدین میبدی

رشیدالدین میبدی

این سوره دویست و هشتاد حرف است، نود و دو کلمه، نوزده آیت، جمله به مکه فرو آمد و در این سوره ناسخ و منسوخ نیست....

این سوره دویست و هشتاد حرف است، نود و دو کلمه، نوزده آیت، جمله به مکه فرو آمد و در این سوره ناسخ و منسوخ نیست. و در خبر است از ابی کعب از رسول خدا (ص) که گفت: «هر که این سوره برخواند چنانست که مفصّل جمله خواند». ,

مفسّران گفتند: اوّل سوره که از آسمان فرو آمد اینست. و در خبر صحیح است از ,

عایشه صدّیقه قالت: انّ اوّل ما بدأ به رسول اللَّه (ص) من الوحی الرّؤیا الصّادقة فی النّوم فکان لا یری رؤیا الّا جاءت مثل فلق الصّبح، ثمّ حبّب الیه الخلاء و کان یأتی حراء فیتحنّث فیه و التّحنّث و التّعبد لیالی ذوات العدد و یتزوّد لذلک ثمّ یرجع الی خدیجة فتزوّده لمثلها حتّی فجئه الحقّ و هو فی غار حراء فجاءه الملک فقال: «اقْرَأْ»! قال رسول اللَّه (ص): «فقلت ما انا بقارئ»! قال: «فاخذنی فغطّنی حتّی بلغ منّی الجهد، ثمّ ارسلنی فقال: «اقْرَأْ»، فقلت: «ما انا بقارئ». فاخذنی فغطّنی الثّانیة حتّی بلغ منّی الجهد ثمّ ارسلنی فقال: «اقْرَأْ»، فقلت: «ما انا بقارئ». فاخذنی فغطّنی الثّالثة حتّی بلغ منّی الجهد، فقال: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ حتّی بلغ ما لَمْ یَعْلَمْ فرجع حتّی دخل علی خدیجة فقال: «زمّلونی» فزمّلوه حتّی ذهب عنه الرّوع. ,

و عن عائشة قالت: انّ اوّل ما نزل من القرآن، اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ. و روی انّ ورقة بن نوفل بن اسد بن عبد العزّی بن قصیّ و هو ابن عمّ خدیجة و کان امرءا تنصّر فی الجاهلیّة و کان یکتب الکتاب العبری و کان شیخا کبیرا قد عمی. ,

فقالت خدیجه: ای ابن عمّ اسمع من ابن اخیک. فقال ورقة: ابن اخی ما تری‌ فاخبره رسول اللَّه (ص) ما رأی. فقال ورقة: هذا النّاموس الّذی انزل اللَّه علی موسی! لیتنی اکون حیّا حین یخرجک قومک. فقال: رسول اللَّه (ص): «او مخرجیّ هم». قال ورقة: نعم لم یأت رجل قطّ بما جیئت به الّا عودی و اوذی و ان یدرکنی یومک انصرک نصرا موزرا ثمّ لم ینشب ورقة ان توفّی و فتر الوحی و قال ورقة بن نوفل فی ذلک: ,

6 فان یک حقّا یا خدیجة فاعلمی حدیثک ایّانا فاحمد مرسل‌

7 و جبریل یأتیه و میکال معهما من اللَّه وحی یشرح الصّدر منزل‌

8 یفوز به من فاز عزّا لدینه و یشقی به الغاوی الشّقیّ المضلّل‌

9 فریقان منهم فرقة فی جنانه و اخری بارواح الجحیم تغلّل‌

قوله: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ، قال ابو عبیدة: الباء زیادة و تقدیره: اقرأ اسم ربک هذا ,

کقول رسول اللَّه (ص): «لا صلاة لمن لم یقرأ بفاتحة الکتاب.» ,

یعنی: لمن لم یقرأ فاتحة الکتاب. و قیل: معناه «اقرأ» القرآن بِاسْمِ رَبِّکَ تیمّنا و تبرّکا و هو ان یفتتح بذکره کقوله: «ارْکَبُوا فِیها بِسْمِ اللَّهِ مَجْراها وَ مُرْساها» الَّذِی خَلَقَ یعنی: المکوّنات کنّها ثمّ خصّ منها ما هو اعلی مرتبة فقال: خَلَقَ الْإِنْسانَ یعنی: بنی آدم مِنْ عَلَقٍ جمع علقة کشجر و شجرة، و المراد بها ابتداء الخلقة الی تمامها، و قیل: المراد به آدم (ع) من علق، ای من طین یعلق بالکفّ ثمّ کرّر للتّأکید فقال: «اقْرَأْ» و یحتمل انّ الاوّل للعموم و الثّانی للخصوص کما قلنا فی: «خلق» «خَلَقَ الْإِنْسانَ» قوله: وَ رَبُّکَ الْأَکْرَمُ ای الاعظم کرما. و قال الکلبی: ای الحلیم عن جهل العباد لا یعجل علیهم بالعقوبة. ,

الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ای «علّم» الخطّ و الکتابة «بِالْقَلَمِ» ای بخلق «القلم». و قیل: «علّم» القرآن بان کتبه اللَّه «بالقلم» فی اللّوح المحفوظ نقرأ و نقل. ,

روی عن عبد اللَّه بن عمرو بن العاص قال: قلت: یا نبیّ اللَّه اکتب ما اسمع منک من الحدیث. قال: «نعم فاکتب فانّ اللَّه «عَلَّمَ بِالْقَلَمِ». ,

عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ من العمل و البیان. و قال قتادة: «القلم» نعمة من اللَّه عظیمة لو لا «القلم» لم یقم دین و لم یصلح عیش. ,

عَلَّمَ الْإِنْسانَ ما لَمْ یَعْلَمْ من انواع الهدی و البیان و قیل: عَلَّمَ الْإِنْسانَ یعنی: النّاس کلّهم ما لم یعلموا من الکتابة و الحرف و غیرها ممّا فیه صلاح دنیاهم و دینهم. قال اللَّه تعالی: وَ اللَّهُ أَخْرَجَکُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهاتِکُمْ لا تَعْلَمُونَ شَیْئاً. و انّما علّمهم ما لم یعلموا بالضّرورة و نصب الادلّة علی بعض المعلومات. و قیل: عَلَّمَ الْإِنْسانَ یعنی: آدم (ع) علّمه الاسماء کلّها. و قیل: الانسان محمد (ص) بیانه و علّمک ما لم تکن تعلم. ,

کَلَّا تأکید بمعنی حقّا. و قیل: ردّ علی المکذّب بالبعث، و قیل: زجر عمّا یأتی ذکره فی الآیة من الطّغیان. إِنَّ الْإِنْسانَ لَیَطْغی‌ لیتجاوز حدّه و یستکبر علی ربّه. ,

أَنْ رَآهُ اسْتَغْنی‌ معنی الاستغناء هاهنا: الغنی بعینه، ای یبطر فی غناه و یستکبر. و امّا قوله: «أَمَّا مَنِ اسْتَغْنی‌» و قوله: وَ أَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنی‌» فهو ان یری نفسه غنیّا و ان لم یکن غنیّا. و قال الکلبی: ان راه استغنی یعنی: یرتفع عن منزلة الی منزلة فی اللّباس و الطّعام و غیرهما. و قال مقاتل: نزل فی ابی جهل کان اذا اصاب مالا زاد فی ثیابه و مرکبه و طعامه فذلک طغیانه. و کان رسول اللَّه (ص) یقول: «اعوذ بک من فقر ینسی و من غنی یطغی». ,

إِنَّ إِلی‌ رَبِّکَ الرُّجْعی‌ یعنی: المرجع فی الآخرة فیجازی علی طغیانه و مجاوزته حدّه فی کفره، تقول: کتبت الیک مرّات و ما وجدت رجعی. ای جوابا. ,

أَ رَأَیْتَ الَّذِی یَنْهی‌ عَبْداً إِذا صَلَّی هذا النّاهی ابو جهل قال لقومه: هل یعفّر محمد وجهه بین اظهرکم؟ یعنی: هل رأیتموه مصلّیا ساجدا؟ قالوا: نعم. ,

قال: و الّلات و العزّی لئن رأیته یفعل ذلک لاطأنّ عنقه. فقیل له: ها هو ذا یصلی فانطلق لیطا رقبته فما لبث ان نکص علی عقبیه و یتّقی بیده. فقیل له: مالک یا با الحکم؟ قال: انّ بینی و بینه خندقا من النّار و هولا و اجنحة. و روی: انّ بینی و بینه فحلا فاغرا فاه لو تقدّمت لالتقمنی. ثمّ دخل علی اهله فزعا فبلغ ذلک رسول اللَّه (ص) فقال: لو دنا منّی لاختطفته الملائکة فجعلته عضوا عضوا فانزل اللَّه تعالی: أَ رَأَیْتَ الَّذِی یَنْهی‌ عَبْداً إِذا صَلَّی معناه: أ لیس یستحقّ العذاب من اللَّه. ,

أَ رَأَیْتَ إِنْ کانَ عَلَی الْهُدی‌ هذا خطاب للنّاهی، یعنی: أَ رَأَیْتَ إِنْ کانَ عَلَی المصلّی عَلَی الْهُدی‌ ای «علی» الدّین و «امر» بتقوی اللَّه و اجتناب معاصیه. ,

أَ رَأَیْتَ إِنْ کَذَّبَ وَ تَوَلَّی هذا خطاب للنّبیّ (ص)، تأویله: أ رأیت یا محمد «ان کذّب» ابو جهل بالدّین «و تولّی» عن الایمان، أ لیس یستحقّ من اللَّه اللّعنة و العذاب؟ ,

«أَ لَمْ یَعْلَمْ» هذا المکذّب المتولّی «بِأَنَّ اللَّهَ» یراه و یعلم جمیع احواله و انّه سیؤاخذه بفعله و یعاقبه علیه. و قیل: أ رأیت هاهنا تعجیب للمخاطب و کرّره للتّأکید و تقدیر نظم الآیة: أَ رَأَیْتَ الَّذِی یَنْهی‌ عَبْداً إِذا صَلَّی و المنهیّ علی الهدی أَمَرَ بِالتَّقْوی‌ و النّاهی مکذّب متولّ عن الایمان فما اعجب من ذا أَ لَمْ یَعْلَمْ بِأَنَّ اللَّهَ یَری‌. ,

کَلَّا ردع و زجر، و قیل: هو قسم معناه حقّا لَئِنْ لَمْ یَنْتَهِ ابو جهل عن ایذاء رسول اللَّه (ص) و نهیه عن الصّلاة لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِیَةِ لنأخذن بمقدّم رأسه اخذ اذلال. و قیل: لنأخذن بناصیته الی النّار کما قال: «فَیُؤْخَذُ بِالنَّواصِی وَ الْأَقْدامِ». ,

و قیل: لنسوّدنّ وجهه فکنی بالنّاصیة عن الوجه لانّها فی مقدّم الوجه و کانت العرب تأنف من جرّ النّاصیة فلذلک قال: لَنَسْفَعاً و دخل النّون الخفیفة للتّأکید کما قال: «وَ لَیَکُوناً مِنَ الصَّاغِرِینَ». ثمّ قال: علی البدل. ,

ناصِیَةٍ کاذِبَةٍ خاطِئَةٍ ای صاحبها کاذب خاطئ. ,

فَلْیَدْعُ نادِیَهُ قال ابن عباس: لمّا نهی ابو جهل رسول اللَّه (ص) انتهره رسول اللَّه (ص) و زجره. فقال ابو جهل: یا محمد لقد علمت ما بها اکثر نادیا منّی فو اللَّه لاملانّ علیک هذا الوادی ان شئت خیلا جردا و رجالا مردا. فانزل اللَّه عزّ و جل. ,

فَلْیَدْعُ نادِیَهُ یعنی: قومه و عشیرته و اعوانه. ,

سَنَدْعُ الزَّبانِیَةَ و هم خزنة النّار واحدها زبنیّ مأخوذ من الزّبن و هو الدّفع لانّهم یدفعون اهل النّار الیها دفعا. و فی الخبر لو دعا نادیه لاخذتهم الملائکة الغلاظ الشّداد عیانا. و قیل هذا فی القیامة. ,

«کَلَّا» لیس الأمر علی ما یظنّه ابو جهل «لا تُطِعْهُ» فیما یرید من ترک الصّلاة «وَ اسْجُدْ» علی رغمه «وَ اقْتَرِبْ» تقرّب الی اللَّه بطاعتک. و قیل: «اقترب» بالسّجدة فانّ اقرب ما یکون العبد الی اللَّه اذا کان ساجدا. ,

روی ابو هریرة عن النّبی (ص): «اقرب ما یکون العبد من ربّه و هو ساجد فاکثروا الدّعاء». ,

عکس نوشته
کامنت
comment