این از رشیدالدین میبدی کشف الاسرار و عدة الابرار 2

رشیدالدین میبدی

آثار رشیدالدین میبدی

رشیدالدین میبدی

این سوره نوزده آیتست، هشتاد کلمه، سیصد و بیست و هفت حرف. جمله به مکه فرو آمد، آن را مکّی گویند و درین سوره هیچ...

این سوره نوزده آیتست، هشتاد کلمه، سیصد و بیست و هفت حرف. جمله به مکه فرو آمد، آن را مکّی گویند و درین سوره هیچ ناسخ و منسوخ نیست. و فی الخبر عن ابی قال: قال رسول اللَّه (ص): من قرأ إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ اعطاه اللَّه عزّ و جلّ من الاجر بعدد کلّ قبر حسنة و بعدد کلّ قطرة ماء حسنة و اصلح اللَّه شأنه یوم القیامة: إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ ای انشقّت و انصدعت، کقوله: «السَّماءُ مُنْفَطِرٌ بِهِ» ای بیوم القیامة لشدّته و عظم شأنه. ,

وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ تناثرت و تساقطت. ,

وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ ای فجّر بعضها فی بعض لانّ الارض صارت واهیة رخوا فصارت البحار بحرا واحدا فیصبّ ذلک البحر فی جوف الحوت الّذی علیه الارضون السّبع. ,

وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ ای بحثت و نثرت و أیثرت، فاستخرج ما فیها من الکنوز و بعث من فیها من الموتی احیاء و هذا من اشراط السّاعة ان تخرج الارض افلاذ کبدها من ذهبها و فضّتها و امواتها. ,

عَلِمَتْ نَفْسٌ ما قَدَّمَتْ من عمل صالح او طالح و ما «اخّرت» من سنّة حسنة او سیّئة. قال عکرمة: ما قَدَّمَتْ من الفرائض الّتی ادّتها وَ أَخَّرَتْ من الفرائض الّتی ضیّعتها و قیل: ما قَدَّمَتْ من الصّدقات وَ أَخَّرَتْ من التّرکات. هذا کقوله: «یُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ یَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ وَ أَخَّرَ» ,

و قیل: ما قَدَّمَتْ وَ أَخَّرَتْ ما کان فی اوّل عمره و آخره. ,

یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ المغرور: الّذی یعمل المعاصی و ینتظر الرّحمة. ما غَرَّکَ ای ما خدعک و سوّل لک حتّی قصّرت فیما افترض علیک و ما حملک علی الاغترار به حتّی عملت بمعاصیه؟ ما الّذی حملک علی المعصیة مع ربّ کریم قد انعم علیک بالخلق و التّسویة و التّعدیل؟ و قیل: ما حملک علی القعود عن طاعة ربّ خیره عندک کثیر؟ ,

قرأ النّبی (ص) هذه الآیة، ثمّ قال: جهله، یعنی: حمله جهله علی ذلک. ,

قال مقاتل: غرّه عفو اللَّه حین لم یعجل علیه بالعقوبة. و عن ابن مسعود قال: ما منکم من احد الّا سیخلو اللَّه به یوم القیامة فیقول: «یا بن آدم ما غرّک بی؟ یا بن آدم ما ذا عملت فیما علمت، یا بن آدم ما ذا اجبت المرسلین»؟! و قال ذو النون: کم من مغرور تحت السّتر و هو لا یشعر به و فی معناه انشد: ,

10 یا من علا فی الغیّ و التّیه و غرّه طول تمادیه‌

11 املی لک اللَّه فبارزته و لم تخف غبّ معاصیه.

قیل: نزلت هذه الآیة فی الاسود بن کلدة الجمحی قصد النّبی (ص) فلم یتمکّن منه و لم یعاقبه اللَّه سبحانه علی ذلک فنزلت الآیة ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ و معنی «الْکَرِیمِ» هاهنا انّه قدر علی ان یعاقبه فلم یفعل. و قیل: نزلت فی الولید بن المغیرة. ,

و قیل: هو عامّ فی جمیع الکفّار و هو انّ کلّ من کفر فهو محلّ التّقریع بهذه الآیة لاغتراره بربّه.الَّذِی خَلَقَکَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ فَسَوَّاکَ ای سوّی خلقک فی بطن امّک. فَعَدَلَکَ. قرأ عاصم و حمزة و الکسائی و ابو جعفر: فعدلک بالتّخفیف و یکون فی بمعنی الی و ما صلة، ای صرفک و امالک الی ایّ صورة شاء حسنا و قبیحا و طویلا و قصیرا. و قرأ الآخرون بالتّشدید، ای جعلک معتدل الخلق مستوی الاعضاء لا تفاوت فیها. ,

فِی أَیِّ صُورَةٍ ما شاءَ رَکَّبَکَ قال مجاهد: فی ایّ شبه شاءَ رَکَّبَکَ شبه اب او امّ او خال او عمّ. و یجوز ان یکون الصّورة بمعنی الصّفة تقول العرب: ارنی «صورة» هذا الامر، ای عرّفنی صفته. و یکون فی بمعنی علی فیکون معناه خلقک علی «ایّ» صفة شاء من سعادة و شقاوة و ایمان و عصیان. ,

«کلّا» ردع عن الغفلة عن اللَّه و الاغترار به. بَلْ تُکَذِّبُونَ قراءة العامّة بالتّاء لقوله: وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ و قرأ ابو جعفر بالیاء ای یکذّبون. بالقیامة الّتی یکون فیها الجزاء و الحساب و یجوز ان یکون الدّین هاهنا التّوحید. ,

وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظِینَ یعنی: الملائکة یحفظونکم و یحفظون علیکم اعمالکم باثباتها فی الصّحائف. ,

کِراماً کاتِبِینَ ای «کراما» علی اللَّه کتبة لا یخفی علیهم شی‌ء من افعال بنی آدم. و قیل: «کراما» یسارعون الی کتب الحسنات و یتوقّفون فی کتب السّیئات رجاء ان یستغفر و یتوب فیکتبون الذّنب و التّوبة منه معا. ,

یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُونَ علمهم علی وجهین، فما کان من ظاهر قول او حرکة جوارح علموه بظاهره و کتبوه علی جهته. و ما کان من باطن ضمیر یقال انّهم یجدون لصالحه ریحا طیّبة و لطالحه ریحا خبیثة فکتبوه مجملا عملا صالحا و آخر سیّئا. ,

إِنَّ الْأَبْرارَ لَفِی نَعِیمٍ واحد «الأبرار» بارّ و برّ، و هم الّذین برّوا و صدقوا فی ایمانهم باداء فرائض اللَّه عزّ و جلّ و اجتناب معاصیه. و فی الخبر عن ابن عمر عن النّبیّ (ص) قال: انّما سمّاهم اللَّه «الأبرار» لانّهم برّوا الآباء و الأبناء کما انّ لوالدک علیک حقّا کذلک لولدک علیک حقّ. ,

20 «لَفِی نَعِیمٍ» یعنی فی الجنّة و لذّاتها. وَ إِنَّ الْفُجَّارَ الکفّار «لَفِی جَحِیمٍ» ای «لفی» معظم النّار.

یَصْلَوْنَها یَوْمَ الدِّینِ ای یدخلونها و یلزمونها و یخلدون فیها یوم القیامة وَ ما هُمْ عَنْها بِغائِبِینَ هذا کلام یشمل الفریقین جمیعا نضعه موضعه منهما. ,

ای هم خالدون فیها اهل الجنّة فی الجنّة لا یغیبون عنها، و اهل النّار فی النّار لا یغیبون عنها. ,

وَ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ ثُمَّ ما أَدْراکَ ما یَوْمُ الدِّینِ کرّر ذکره تعظیما لشأنه و هو استفهام علی وجه التّعجیب. و قیل: احدهما فی حقّ الکفّار و الآخر فی حقّ المؤمنین. ,

یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ قرأ ابن کثیر و ابو عمرو و یعقوب: یوم بضمّ المیم ردّا علی الیوم الاوّل و قرأ الآخرون بفتحها، ای هذه الاشیاء فی یَوْمَ لا تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ شَیْئاً. قال مقاتل: اراد به الکفّار لانّ المسلمین ینفع بعضهم بعضا بالشّفاعة. ,

وَ الْأَمْرُ یَوْمَئِذٍ لِلَّهِ ای ینقطع دعاوی المخلوقین فی ذلک الیوم لا یملک اللَّه فی ذلک الیوم احدا شیئا کما ملکهم فی الدّنیا. و فی الحدیث الصّحیح من سرّه ان ینظر الی یوم القیامة کانّه رأی عین فلیقرأ إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ و إِذَا السَّماءُ انْفَطَرَتْ و إِذَا السَّماءُ انْشَقَّتْ. ,

عکس نوشته
کامنت
comment