خرد پیر گفته از ادیب الممالک فراهانی قصیده 109

1 خرد پیر گفته بود که من نکنم در سیاق شعر سخن

2 زانکه همسنگ سنگ خاره شود گر برآید چو سنگ در عدن

3 سنگ خارا اگر شدی کمیاب بود قدرش بر از عقیق یمن

4 سنگ خارا، اگر نبود، نبود تیغ سای و صلایه و هاون

5 لاجرم در بهای این اشیاء جان همیداد مشتری بثمن

6 سخن، ارچه زر است و مردم خاک سخن ار چه روان ومردم تن

7 گرچه آهن ز خاک زر خیزد لاجرم کمتر آید از آهن

8 سخن ار چه ببوی نافه مشک سخن ار چه تمیز مرد ز زن

9 مغز را مایه صداع شود گر ببوئی همیشه مشک ختن

10 شعر من زر ناب جعفری است شعر دیگر کسان چو ریماهن

11 من دو صد ساحری کنم بمقال من بسی جادوئی کنم بسخن

12 نه بعجب است این فسانه نغز بل ز فخر است این ترانه من

13 ز آن باشعار خویشتن نازم که بود در مدیح شاه ز من

14 سیدالاولیاء امام رشید اول الاوصیاء شه ذوالمن

15 دست یزدان، ممیت بدعت و کفر شیر حق محیی رسوم و سنن

16 آن کز او نور جسته دیده عقل آن کز او کور گشته چشم فتن

17 شاه مردان علی ابوطالب پدر اطهر حسین و حسن

18 کرده جاری برای این هر سه حق تعالی بخلد نهر لبن

19 تا بهار خجسته چون احمد بست طرف سفر ز طرف چمن

20 آن سه طرار نابکار که بود دی و اسفند ماه با بهمن

21 سوی باغ آمدند از ره کین همچو دزدی که خیزد از مکمن

22 آب بر روی بوستان بستند آتش افروختند در خرمن

23 سرد کردند شعله غیرت گرم راندند از جفا توسن

24 راست چون آن سه تن سخن کردند بدرشتی که خاکشان بدهن

25 جای رایات سبز هاشمیان از ورقهای سرو و برگ سمن

26 زد علامات سود در بستان همچو آل امیه زاغ و زغن

27 سبز پوشان سپید پوش شدند بر لب جوی و در صف گلشن

28 هر زمان سونش در و الماس می ببیزد هوا بپرویزن

29 آمد آن بوم شوم در بستان کبک را طوق بست در گردن

30 راست گوئی که زاده خطاب گردن شیر حق فکنده رسن

31 رفت بلبل در آشیانه ز باغ همچو صدیقه سوی بیت حزن

32 باغ شد جای زاغ پنداری تخت جم شد سریر اهریمن

33 زود باشد که فروردین آید باز چون شیر حق بطرف چمن

34 تاب گیرد عذار هر سنبل نطق یابد زبان هر سوسن

35 ریزد اندر کنار دامن باغ سر زلف بنفشه مشک ختن

36 بیزد اندر کرانه بستان ابر لؤلؤ و نسترن لادن

37 گرچه نشکفته شاخ اشکوفه ور چه نامد بکعبه شیخ قرن

38 مغز ما بوی گل شنیده ز باغ مغز احمد نسیم حق ز یمن

39 سیزده روز چون بشد ز رجب پی تعمیر این سرای کهن

40 اولین بانی سرای وجود آمد از پرده با رخی روشن

41 رکن بنیان کعبه را بشکافت حشمتش همچو سیل بنیان کن

42 زاد در خانه تا بدانی کوست خانه زاد مهیمن ذوالمن

43 از ولایت به پیکرش پوشاند حق تعالی قبا و پیراهن

44 با رسول خدای عزوجل همچو یک روح گشت در دو بدن

45 ای به ایزد ولی و مظهر و سر وی باحمد وصی و صهر و ختن

46 خاکپای تو موطن دل ماست لاجرم واجب است حب وطن

47 درگه مولدت بدرکه میر تهنیت را سخن سرایم من

48 صدر والاگهر امیر نظام کهف اهل زمین و فخر ز من

49 صاحب السیف والقلم آنکو خوانده بر فکرتش خرد احسن

50 باعث الجود والکرم کاو را کان بجیب است و بحر در دامن

51 تیغ وی ساغری است پر می ناب هر یک از جرعه هاش مردافکن

52 کلک او شاهدی است مشکین موی طره اش با دو صد هزار شکن

53 گردی از آب آهن آرد بار هیبتش آب آرد از آهن

54 دستش ار سایه بر زمین فکند روید از خاک زر پی روین

55 با خسان تیرش آن کند که کند نجم ثاقب بجان اهریمن

56 گشته بر نوعروس ملک او را تیغ داماد و خامه خشتامن

57 ای گشوده ز روی عدل نقاب وی به بسته بپای ظلم رسن

58 من بخوان تو آمدم مهمان همچو برگ شکوفه در گلشن

59 ساختم بهر دفع تیر حسود از مدیح تو آهنینه مجن

60 شاد گشتم بچاکری درت رستم از صدمت و بلا و محن

61 چون ز نیروی حرز مدحت تو گشتم از مکر حاسدان ایمن

62 گفتم امروز راست خواهم داشت قامت چرخ کوژپشت کهن

63 پا بمنت نهاد می بزمین تند راندم بر آسمان توسن

64 کار من بنده چون درستی یافت دل حاسد همی گرفت شکن

65 کرد بر جان من بحضرت تو خصم بدخواه و حاسد ریمن

66 آنچه گرگان نکرده با یوسف و آنچه گرگین نموده با بیژن

67 هان و هان ای وزیر فرزانه هان و هان ای امیر شیراوژن

68 تهمتی بر تنم نهد که بکوه گر نهی کوه کج کند گردن

69 آتش آه من هزاران کوه آب سازد و گر بود زاهن

70 جد من نحن کالجبال سرود بر همه مردمان بسرو علن

71 کوه فضلم من و سپهر هنر مهر تابانم و مه روشن

72 آنکه تقبیح نای بلبل کرد دوست دارد سرود زاغ و زعن

73 و آنکه با مسلمان درآویزد متوسل بود بجبت و وثن

74 ای ز تو نام فضل جاویدان وی ز تو مام دهر استرون

75 نز تو جویم مدد نه از سلطان که ولی را گرفته ام دامن

76 دشنه من نبرد این حلقوم حربه من ندرد آن جوشن

77 چون دو پیکر شود ز تیغ علی آن که نازد همی بعقد پرن

78 می توانم سزای بدمنشان دادن از زخم هجو و تیغ سخن

79 لیک با ذوالفقار شیر خدای داد خواهم بخصم پاداشن

80 همه جا شاعرم ولی اینجا نبود شاعری وظیفه من

81 زانکه اینجا بود مقام هجی مر مرا عار باشد از این فن

82 هجو آنان کنند کایشان راست بر بزرگان خویش ریبت و ظن

83 من بفضل خدا شناخته أم بوالحسن را همی بوجه حسن

84 دوش با شیر حق در این معنی شکوه کردم ز حاسدان بسخن

85 پاسخم داد جد امجد و گفت یا بنی لاتخف و لاتحزن

86 ذوالفقار مرا زبان تیز است گر زبان تو باشدی الکن

87 باش تا برق تیغ من سازد صدق و کذب حدیث را روشن

88 راست نامیخت هیچ با ترفند آب نفروخت هیچ با روغن

89 می بزاید همی سحرگاهان آنچه شب حامل است و آبستن

90 حاسدا تاب ذوالفقار علی چون توانی که رنجی از سوزن

91 تو که مستحسنات طبع مرا تاژگونه کنی و مستهجن

92 امتحان را که گفت پیکر خویش بر دم ذوالفقار برهنه زن

93 عنقریب ای اسیر بند غرور افتی اندر هوان و ذل و شجن

94 بس فروزی ز سوز دل اخگر بس فرازی بر آسمان شیون

95 من یکی فاطمی نژادستم از بقایای خاندان کهن

96 نه تجاوز نموده ام ز حدود نه تخلف نموده ام ز سنن

97 گر بمن داد شاه صد قنطار از تو هرگز نکاست یک ارزن

98 ور بمن داده میر صد خروار از تو هرگز نخواستم یک من

99 آب، چندین مبیز در غربال باد چندین مسای در هاون

100 دردی دن چنین خرابت کرد وای اگر برکشی ز صافی دن

101 این تو و این سرود و این طنبور این تو و این سماع و این ارغن

102 من نیارم نواخت بهتر از این گر تو بهتر زنی بگیر و بزن

103 چند نازی بدولت قارون چند تازی بصولت قارن

104 گر شنیدی که پور رستم را کشت بهمن بخون روئین تن

105 نه تو در عرصه چون فرامرزی نه من اندر هجا کم از بهمن

106 آن کنم با تو در سخن که نمود با سپاه عجم ابوالمحجن

107 من که خواهم شدن از این سامان من که خواهم برفت از این مسکن

108 نه در این شهر ناقه ام نه جمل نه در این ملک خانه ام نه سکن

109 ساعیا بیش از این تنم مشکر حاسدا ز این سپس دلم مشکن

110 بر کمالم ز جهل خورده مگیر بر روانم ز رشک طعنه مزن

111 زر و سیم ترا ندیدم هیچ چند آهن دلی کنی با من

112 من عطا از خدایگان گیرم که نرنجانده خاطرم با من

113 گر بمیرم ز جوع ننشینم خوان بخل ترا به پیرامن

114 ور فتد در مغاره کالبدم می نجوید روانم از تو کفن

115 ور بمیرم ز درد برهنگی نکنم در بر از تو پیراهن

116 چون بدیدی مرا بسایه میر در صف خلد و دادی ایمن

117 دود برخاست از دلت ز حسد همچو دودی که خیزد از گلخن

118 خواستی بافسون و افسانه زشت نامم کنی و تر دامن

119 بگمانت که من چو رخت برم خوابگاه تو گردد این مامن

120 گر شنیدی ز خلد آدم را راند افسانهای اهریمن

121 بوالبشر توبه کرد و خصم بماند دست بر فرق و طوق در گردن

122 رو مترسان عصای موسی را از صف ساحر و عصا و رسن

123 من همی نالم از فریسیموس تو چرا تهمتم زنی به عنن

124 یا چو مردان گناه من بشمار یا ز خجلت بپوش چهره چو زن

125 تا زبانی صفت زنم مشتت ز اخسؤالا تکلمو بدهن

126 ای که نشناختی الف از بی بلکه خطی ز ابجد و کلمن

127 بر امیر مدینه چون تازی ای چو اصحاب ظله در مدین

128 عنکبوتی و خانه تو بود از همه خانها بسی اوهن

129 ابلهانه بشهپر سیمرغ جای زنجیر، تار خویش، متن

130 مگسی را بگیر و طعمه نمای پنجه در پنجه هما مفکن

131 آدمی نی بچشم و گوش بود نه بابروی و روی و موی ذقن

132 بلکه حیوان و آدمی را فرق می بباشد همی بجان و بتن

133 گرچه سرگین به هیئت عنبر گرچه هیزم بصورت چندن

134 این به بیت البغال و آن به بغل جای آن در تنور و این مدخن

135 یکحدیث آورم در این محضر تا رباید ز چشم خفته و سن

136 دشمن آل مرتضی باید مام خود را همی شود دشمن

137 دعوت خصم را تمام کنم بدعای خدایگان زمن

138 تا برآید همی در از دریا تا بزاید همی زر از معدن

139 چرخ خرگاهش آفتاب چراغ ماه دینارش آسمان مخزن