بر جوش دلا که وقت جوش است از نظامی گنجوی خمسه 8

1 بر جوش دلا که وقت جوش است گویای جهان چرا خموش است

2 میدان سخن مراست امروز به زین سخنی کجاست امروز

3 اجری خور دسترنج خویشم گر محتشمم ز گنج خویشم

4 زین سحر سحرگهی که رانم مجموعه هفت سبع خوانم

5 سحری که چنین حلال باشد منکر شدنش وبال باشد

6 در سحر سخن چنان تمامم کایینه غیب گشت نامم

7 شمشیر زبانم از فصیحی دارد سر معجز مسیحی

8 نطقم اثر آنچنان نماید کز جذر اصم زبان گشاید

9 حرفم ز تبش چنان فروزد کانگشت بر او نهی بسوزد

10 شعر آب ز جویبار من یافت آوازه به روزگار من یافت

11 این بی‌نمکان که نان خورانند در سایه من جهان خورانند

12 افکندن صید کار شیر است روبه ز شکار شیر سیر است

13 از خوردن من به کام و حلقی آن به که ز من خورند خلقی

14 حاسد ز قبول این روائی دور از من و تو به ژاژ خائی

15 چون سایه شده به پیش من پست تعریض مرا گرفته در دست

16 گر پیشه کنم غزل‌سرائی او پیش نهد دغل درآئی

17 گر ساز کنم قصایدی چست او باز کند قلایدی سست

18 بازم چو به نظم قصه راند قصه چه کنم که قصه خواند

19 من سکه زنم به قالبی خوب او نیز زند ولیک مقلوب

20 کپی همه آن کند که مردم پیداست در آب تیره انجم

21 بر هر جسدی که تابد آن نور از سایه خویش هست رنجور

22 سایه که نقیصه ساز مردست در طنز گری گران نورداست

23 طنزی کند و ندارد آزرم چون چشمش نیست کی بود شرم

24 پیغمبر کو نداشت سایه آزاد نبود از این طلایه

25 دریای محیط را که پاکست از چرک دهان سگ چه باکست

26 هرچند ز چشم زرد گوشان سرخست رخم ز خون جوشان

27 چون بحر کنم کناره‌شوئی اما نه ز روی تلخ‌روئی

28 زخمی چو چراغ می‌خورم چست وز خنده چو شمع می‌شوم سست

29 چون آینه گر نه آهنینم با سنگ دلان چرا نشینم

30 کان کندن من مبین که مردم جان کندن خصم بین ز دردم

31 در منکر صنعتم بهی نیست کالا شب چارشنبهی نیست

32 دزد در من به جای مزدست بد گویدم ارچه بانگ دزدست

33 دزدان چو به کوی دزد جویند در کوی دوند و دزد گویند

34 در دزدی من حلال بادش بد گفتن من وبال باشد

35 بیند هنر و هنر نداند بد می‌کند اینقدر نداند

36 گر با بصر است بی‌بصر باد وز کور شد است کورتر باد

37 او دزدد و من گدازم از شرم دزد افشاریست این نه آزرم

38 نی‌نی چو به کدیه دل نهاد است گو خیزد و بیا که در گشاد است

39 آن کاوست نیازمند سودی گر من بدمی چه چاره بودی

40 گنج دو جهان در آستینم در دزدی مفلسی چه بینم

41 واجب صدقه‌ام به زیر دستان گو خواه بدزد و خواه بستان

42 دریای در است و کان گنجم از نقب زنان چگونه رنجم

43 گنجینه به بند می‌توان داشت خوبی به سپند می‌توان داشت

44 مادر که سپندیار دادم با درع سپندیار زادم

45 در خط نظامی ار نهی گام بینی عدد هزار و یک نام

46 والیاس کالف بری ز لامش هم با نود و نه است نامش

47 زینگونه هزار و یک حصارم با صد کم یک سلیح دارم

48 هم فارغم از کشیدن رنج هم ایمنم از بریدن گنج

49 گنجی که چنین حصار دارد نقاب در او چکار دارد؟

50 اینست که گنج نیست بی‌مار هرجا که رطب بود خار

51 هر ناموری که او جهانداشت بدنام کنی ز همرهان داشت

52 یوسف که ز ماه عقد می‌بست از حقد برادران نمی‌رست

53 عیسی که دمش نداشت دودی می‌برد جفای هر جهودی

54 احمد که سرآمد عرب بود هم خسته خار بولهب بود

55 دیر است که تا جهان چنین است پی نیش مگس کم انگبین است

56 تا من منم از طریق زوری نازرد زمن جناح موری

57 دری به خوشاب نشستم شوریدن کار کس نجستم

58 زآنجا که نه من حریف خویم در حق سگی بدی نگویم

59 بر فسق سگی که شیریم داد (لاعیب له) دلیریم داد

60 دانم که غضب نهفته بهتر وین گفته که شد نگفته بهتر

61 لیکن به حساب کاردانی بی‌غیرتی است بی‌زبانی

62 آن کس که ز شهر آشنائیست داند که متاع ما کجائیست

63 وانکو به کژی من کشد دست خصمش نه منم که جز منی هست

64 خاموش دلا ز هرزه گوئی می‌خور جگری به تازه‌روئی

65 چون گل به رحیل کوس می‌زن بر دست کشنده بوس می‌زن

66 نان خورد ز خون خویش می‌دار سر نیست کلاه پیش می‌دار

67 آزار کشی کن و میازار کازرده تو به که خلق بازار