جلایر شرح از قائم مقام فراهانی جلایرنامه 15

1 جلایر شرح دیگر را بیان کن گهر آور نثار این و آن کن

2 ولی عهد شهنشاه جوان بخت که ز آغاز آمد او شایسته تخت

3 ثنایش ذکر لب کن صبح تا شام بقایش خواه از قیوم علام

4 وجودش فیض بخش خاص و عام است از این اندر دو عالم نیک نام است

5 که تیغ او پناه ملک و دین شد یکی سدی است لیکن آهنین شد

6 چو سدی کو سکندر بست بر آب بیانی می کنم نیکو تو دریاب

7 که بستن سد به آبی از کم و بیش چو ممکن هست، چندان نیست تشویش

8 ولی از آتش سوزان گریزند چه سان خلق جهان با او ستیزند؟

9 ز آتش صعب تر چون نیست در کار خدا زان خلق را ترساند از نار

10 ولی عهد شه از این تیغ تیزش که سی سال است با آتش ستیزش،

11 به پاس دین درین دریای آتش ببسته سدی اما سخت و دلکش

12 نموده حفظ خرمن های دین را از آن آتش مصون دین مبین را

13 هر آن کس شکر این نعمت ندارد ندانم بهره ای از عقل دارد؟

14 چه داند آن که دستش دور از آتش بود بر گردن یاران مه وش

15 عراق و فارس تا سر حد کرمان ز دارالمرز گویم تا خراسان

16 یکی در فکر عیش و ناز و نوش است یکی هشیار و آن دیگر خموش است

17 یکی را شوق گل کاری به سرهست یکی فکرش همه در جمع زر هست

18 یکی بر پا نموده کاخ دلکش درو هم شمع و فرش و آب و آتش

19 یکی بر ترمه و بر پول نازد به سودا کار خود را خوب سازد

20 یکی گوید که: چون رستم کنم رزم نه در میدان، ولی در مجلس بزم

21 یکی دیگر به تدبیرات و حیله به خورشید گوید:«ای نور قبیله»

22 یکی با همگنانش در جدال است بگوید: صلح نزد من محال است

23 نخواهد خلق را یک روز راحت زمین بخل را دارد مساحت

24 بگوید: کس ز من به تر نباشد که من زور و زرم کم تر نباشد

25 یکی سرکش ولی بسیار مغرور که گویا هست دایم مست و مخمور

26 ندیده توپ هفتاد و دو پوندی چو رعد و برق پر زورست و تندی

27 نشسته سایه های سرو آزاد کجا جنگ ارس را کرده او یاد؟

28 یکی خربوزه گرسنگ و گرگاب خورد با نعمت الوان کند خواب

29 نه ببریده به سکین جز خیاری نه دیده رنگ خون جز آب ناری

30 یکی لیمو خورد بر دفع صفرا کجا دیده جهان سرد و گرما؟

31 بدیده جنگ، لیکن از خروسی زمین آتش فشان دید از عروسی

32 کجا خوردند افسوس و دریغی کجا آغشته در خون دیده تیغی؟

33 کجا هم جان و مالش را تلف دید کجا تیغی ز خصمانش به کف دید؟

34 کجا تاراج کرد و گشت تاراج کجا تن را به دشمن کرد آماج؟

35 کجا بر نان خشکی کرده افطار ز جان بگذشته سر برده به کهسار؟

36 کجا وی را سپاهی در کمین بود کجا در بحر آتش های کین بود؟

37 کجا بشنید ضرب و طعن اغیار نبودش وقت حاجت هیچ دینار؟

38 رفاه خلق چون بودیش مقصود خدا هر مشکلش را زود بگشود

39 مشقت چون برای مرد باشد که راحت بهر هر بی درد باشد

40 بلی هر کس پسندد کرده خویش نمی گویم سخن دیگر از این بیش

41 ولی افسانه باشد این خیالات خیالات است گویند از محالات

42 خدا داند که هر کس قابل چیست سزاوار جهان داری است یا نیست؟

43 چو خورشید جهان آرا در آید ستاره محو و عمر او سر آید

44 شهنشاه است چون خورشید تابان ولی عهدست چون ضوء نمایان

45 ولی نبود جدا ضو چون ز خورشید یکی باشد اگر نامش دو گردید

46 بود این لازم و ملزوم با هم یکی بادام باشد لیک توام

47 ولی داند شهنشاه جهان دار که او بر سروری بودی سزاوار

48 جلایر حسب حالی را بگفتی در معنی به نوک کلک سفتی

49 بکن ختم سخن را بر دعایش چون حدت نیست تعریف و ثنایش

50 خداوندا پناه آن و این باش جهان را گو مدامی این چنین باش

51 هر آن چیزی که خواهد روزگارش شود آماده آرد در کنارش

52 حسودش خون جگر، با غم قرین باد جهان تا هست هم خوار و حزین باد

53 جلایر را کنی از رحمتت شاد ز قید غم شها سازیش آزاد