همچنین بود قصۀ محمود از سلطان ولد ولدنامه 16

1 همچنین بود قصۀ محمود با ایاز گزیدۀ مسعود

2 باژگون نعل ها نگر بجهان شاه اندر لباس بنده نهان

3 بنده بر تخت شسته همچو شهان شاه هم چون غلام بسته میان

4 نی غلط گفتم این نبود نکو که یک اند آن دو شه م بین شان دو

5 بگذر از جسم و بنگر اندر جان همچو در صد وجود یک ایمان

6 بنده بر تخت پر ز صورت شاه پس دو را یک ببین گذر ز کلاه

7 نام او بنده است و معنی شاه گذر از ابر نام و بین رخ ماه

8 دارد این سرهای بیحد و عد در دل و جان خود بجو ز احد

9 شاه محمود ایاز را چون جان داشتی دوست آشکار و نهان

10 شب ز عشقش دمی نخفتی او جز حدیثش سخن نگفتی او

11 گفته تا هم وزیر و جمله کبار از چه از ما ایاز شد مختار

12 پیش شه به ز ماست یک مویش ای عجب شه چه دید در رویش

13 شاه چون فهم کرد راز همه کرد بر چنگ عشق ساز همه

14 خواند ایاز و وزیر را بسزا جمله ارکان دولت خود را

15 چون همه نزد شاه جمع شدند از امیر و وزیر و هرکه بدند

16 گوهر شب فروز پیش آورد نوش بنمودشان و نیش آورد

17 شاه فرمود با وزیر که گیر این گهر را که نیست هیچ نظیر

18 بشکنش خرد و پس برون انداز دل خود را ز مهر در پرداز

19 گفت با شه وزیر کای سلطان گرچه من چون تنم تو همچون جان

20 گرچه تو حاکمی و من محکوم حکم تو آتش است و من چون موم

21 کی روا دارم اینکه گوهر را شکنم گر بود خرد سر را

22 در جهان گر بدی چنین گوهر سهل بودی بجستمی دیگر

23 دادمی زر خریدمی از جان کردمی من فدای شاه جهان

24 کرد شاه آفرینش اندر حال گفت از تست منتظر احوال

25 مهربانی و عاقل و خوش رای خلق خلقت بود جهان آرای

26 هر امیری که بد بحضرت او از که و از مه و بد و نیکو

27 هر یکی را بخواند و داد گهر گفت این را تو بشکنش زوتر

28 گفت همچون وزیر شمع صدور از شکستن شدند جمله نفور

29 همه را کرد شاه بس تحسین هر یکی را نهاد صد تمکین

30 همه خوشدل شدند و شاد شدند همه سرمست ا ر قباد شدند

31 شاه فرمود ایاز را پیش آ چون تو کافر نئی سوی کیش آ

32 این گهر را بگیر و بشکن زود بی توقف ز دست شاه ربود

33 زد بر آن گوهر او یکی سنگی تا نماندش ز گوهری رنگی

34 کرد چون سرمه خرد آن در را همچو سنگ آسیا جو و بر را

35 بعد از آنش چو گرد داد بباد پیش شه بندگانه سر بنهاد

36 شاه گفتش بگوی حکمت این چون شکستی بسنگ در ثمین

37 گفت او زانکه امر شه شکنم بر در آن به بود که سنگ زنم

38 خود در امر شه است و آن سنگ است بهر روپوش بروی آن رنگ است

39 تا از آن رنگ گوهرش دانند بر سرش زر ز جهل افشانند

40 لیک آنکس که در امر شناخت بهر آن صد هزار گوهر باخت

41 هرچه زاد از جهاان فنایش دان گرچه باشد زر و در و مرجان

42 گونه گون جامه از بد و زیبا همچو برد و بطانه و دیبا

43 همچنین هم طعامهای جهان لون لون از برنج و از بریان

44 سرخ و زرد و سپید اندر خوان ترش و شیرین بنزد هر مهمان

45 رسته از خاک دان تو این همه را گشته مطلوب خلق چون رمه را

46 هرچه از خاک زاد خاکش بین گر ترا هست بوی ز اهل یقین

47 گذر از رنگ و بوی و نقش و نشان چون تو جانی برو سوی جانان

48 سوی بی سوی تازه چون مردان جود کن خویش چون جوانمردان

49 مکن از بوی و رنگ ره را گم کان بود عاریت چو می در خم

50 روشنی از خوراست نه از خانه در تنت جان بود ز جانانه

51 زادۀ خاک اگر نه خاک بود عاقبت از چه روی خاک شود

52 نیک و بد جمله اندر آخر کار خاک گردند همچو اول بار

53 بیضۀ جوز را چو رنگ بود طفل نادان پیش ز جهل دود

54 دهد افزون بها خرد آن را کی پذیرد بگو خرد آن را

55 انکسی را که شد خرد پیشش رنگ و بی رنگ یک بود پیشش

56 همچنین رنگهای خاک دژم میفریبند خلق را هر دم

57 پس یقین دان که جمله خاک بدند گرچه در رنگ ها نهفته شدند

58 خاک و باد است قوت نفس چو مار کمترک خور از آن مخور بسیار

59 تا که مار چو مور اژدرها نشود عاقبت از این دو هلا

60 پیش از آنکه شود چو کوه کلان بکش او را بخنجر ایمان

61 زانکه چون نفس سرکشت از نان جاه را میشود ز جان جویان

62 نان بود خاک و باد باشد جاه جاه چاه است دور شو از چاه

63 زین دو شد سرکش و عدو فرعون چون نبودش ز حق عنایت و عون

64 قوت مار است خاک و باد بدان تو همان قوت میخوری بجهان

65 چونکه نان و خورش شود افزون طلب جاه سر کند ز درون

66 سروری را طلب کنی از جان بهر میری شوی غلام شهان

67 دان حقیقت غذای نفس اینست نخورد زین دو آنکه حق بین است

68 غیر این لقمه خور گر انسانی میل کم کن بقوت حیوانی

69 حکمت و علم اگر شود خور تو نبود غیر عشق در خور تو

70 زان خورشها شوی ز سلک ملک چون ملک بر روی ببام فلک

71 از چنان قوت قوتی زاید که بدان روح تا ابد ب ا ی د

72 بی سلاحی مصافها شکنی دشمنان را ز بیخ و بن بکنی

73 هرچه خواهی ترا شود مقدور دائماً بی غمی روی مسرور

74 در ره عشق بی قدم پوئی یار را در درون خود جوئی

75 خود نبینی برون خود چیزی از تر و خشک و نیک و بد چیزی

76 همه باشی تو و دگر نبود تا نمیری ز خود چنین نشود

77 چون شود در تو نیست وصف بشر ذات تو بگذرد ز خیر و ز شر

78 زانکه این هر دو وصف اضداداند سر زده از جهان اعدادند

79 ضد و ند و عدد بود اینجا این دو را نیست در یکی گنجا

80 زانکه اعداد جمله لا گردند چون در آخر سوی خدا گردند

81 زود گو لا اله الا اللّه تا ز وحدت شوی تمام آگاه

82 چونکه از لا کنی تولا تو شوی آگه ز سر الا تو

83 زانکه لا پرده است حق الا پرده بر دار تا شوی اعلا

84 خورش و ج اه خاک و باد بود مار نفس اژدها از این دو شود

85 چون از این دو همیخوری شب و روز کی شوی همچو مقبلان پیروز

86 هم همین مار عاقبت کشدت همچو کفار در س ق ر کشدت

87 همچو لقمان غذا ز حکمت خور تا شوی عین نور همچون خور

88 چشمۀ نور لایزال شوی معدن علم ذوالجلال شوی

89 علم و حکمت غذای املاک است سفره و خوان آن بر افلاک است

90 گرد آن خاک پاک بی پایان عاشقان اند نشسته جاویدان

91 پیششان بیشمار نقل وشراب ساز و آواز و نای و چنگ و رباب

92 در چنان جنتی که هست در او حوریان شکر لب و مه رو

93 چار جوی است اندر او چو روان شهد و شیر و شراب و آب روان

94 زان نوا برگ و بر شده رقصان گشته پر بار از آن هوا اغصان

95 طرب و ذوق و عشرتش باقی است عاشقان را در آن خدا ساقی است

96 هرکه در خاک پاک را طلبید اینچنین عیش را همیشه سزید

97 جنت و حور اجر او آمد که ز جان رام امر هو آمد

98 هرکه در خویش دیدساقی را یافت او نقد ملک باقی را

99 هر که او جان پاک در تن خاک یافت رست از زیان و نقص و هلاک

100 در زمین دژم ز خاک رهید بر فلک رفت و آن قمر را دید

101 کم خور از خاک تا نگردی خاک ساز همچون فرشته قوت از پاک

102 تا شود نفس دون مطیع خرد روح را از بلا و رنج خرد

103 چونکه غالب شود خرد بر تن فرش و عرشت نماید اندر تن

104 بی حجابی جمال جان بینی سر بنهفته را عیان بینی

105 وارهی زین جهان چون زندان پا نهی در بهشت جاویدان

106 همچو عیسی روی فراز فلک زیر پای تو سر نهند ملک

107 اولیا را که عاقل اند بدان نفریبد نقوش کون و مکان

108 همه را آنچنانکه هست بعلم دیده اند از بلند و پست بعلم

109 نبودشان نظر بظاهر کار چون از ایشان نهان نشد اسرار

110 دیده در رنج گنجها مدفون یافته در کمی نهفته فزون

111 شرح این راز بشنو از قرآن آنچه مکروه تست خیرش دان

112 وانچه باشد بنزد تو محبوب هست آن شر محض نامطلوب

113 پیش بینا بود بد و زیبا همچو خورشید آسمان پیدا

114 شبه را از گهر شناسد او کی بود یک برش بد و نیکو

115 علم حق را چو مظهر اند ایشان پیششان رو که رهبر اند ایشان

116 بر تر اند از سما و عرش علا همه هستند پر ز نور خدا

117 ببرندت ورای هفت فلک تا شوی رشک جن و انس و ملک

118 هم فلک هم ملک شوند غلام چونکه ایشان نهند آن سو گام

119 همه زان گام کامها یابند چون مه و مهر و بی فلک تابند

120 پیش گفتارشان گهر چه بود پیش رخسارشان قمر چه بود

121 آن جهان عکس نور ایشان است گرچه بی جسم آن جهان جان است

122 آن جهان قدیم پاینده کین جهان از وی است زاینده

123 عقل جزوی کجا رسد سوی آن چونکه عقل کل است سرگردان

124 وصف مردان اگر کنم صد سال بود از کانشان کم از مثقال

125 دامن شیخ را مهل از دست تا شوی عالی و نمانی پست

126 تا برد او ترا ورای سپهر تا زمهرش شوی چو چشمۀ مهر

127 امر او را مده بگوهرها امر او را چو نیست هیچ بها

128 بشکن از بهر امر او چو ایاز گوهر هستیت بسنگ نیاز

129