آن شنیدم که از ادیب الممالک فراهانی مثنوی 17

1 آن شنیدم که روبهی عیار با بزی شد درون صحرا یار

2 روبهک سخت رند و دانا بود در همه کارها توانا بود

3 گرم و سرد زمانه دیده بسی تلخ و ترش جهان چشیده بسی

4 دامها بگسلیده از نیرنگ پیرهن ها دریده رنگارنگ

5 هدف صد هزار تیر شده کهنه تاریخ چرخ پیر شده

6 میخها کنده سیخها خورده داستانها بخاطر آورده

7 لیگ بز گول و خوپسندی بود در خور طنز و ریشخندی بود

8 ساده و بی خیال و خوش باور متملق پرست و دون پرور

9 بیسبب مات و بی اراده به سیر آلت پیشرفت مقصد غیر

10 می ندیده ز فرط خودبینی در جهان جز بروی خودبینی

11 داشت ریشی دراز و شاخی سخت ریش چون سبزه شاخ همچو درخت

12 این دو تن بر خلاف عادت انس انس با هم گرفته چون همجنس

13 بی نزاع و جدال و چون و چرا روبه اندر شکار و بز به چرا

14 راست گفتی که انس روبه وبز انس آرامی است با پر توز

15 اتفاقا در آفتاب تموز عطش افکندشان بسوگ و بسوز

16 هر طرف تاختند از پی آب آب بود اندران زمین نایاب

17 بس دویدند تا در آخر کار چشمه ای یافتند ز آب گوارا

18 راه آن چشمه در مغاکی بود دره ژرف هولناکی بود

19 گاه رفتن چو بود رو بنشیب بسهولت شدند و بی آسیب

20 آب خوردند و دست و رو شستند سر و گردن در آب جو شستند

21 چون شکم سیر شد گلو سیرآب چشمهاشان تهی ز سرمه خواب

22 آن دو یار موافق دمساز خواستند از نشیب شد بفراز

23 راه پرپیچ بود و درهم و سخت نه گیاه و نه سبزه و نه درخت

24 شکم از آب گشته همچون مشگ دل ز خون مال مال و دیده ز اشگ

25 از اشرار تموز تن بگداز مرغ اندیشه مانده از پرواز

26 دیرگاهی بخود فرو رفتند هر دو از بخت بد برآشفتند

27 پس دیری مبادلات سخن گفت روبه بدوستدار کهن

28 حیلتی بهر جستن از این دز ساز کردم که دیو از آن عاجز

29 گر بهم دست اتفاق دهیم هر دو از ورطه فنا برهیم

30 ورنه بی گفتگو در این زندان هر دو باشیم طعمه رندان

31 گفت بز ای حکیم دانشمند پیش رأی تو سرنهم بکمند

32 خاطرت گر هلاک من جوید بنده سمعا و طاعتا گوید

33 که خداوند گیتی از کم و بیش بتو داده است هوش و بر من ریش

34 شود از هوش آب و خاک آباد ریش پشم است و پشم در خور باد

35 گفت روبه چو خاطرت گرم است گوش تو سفته گردنت نرم است

36 حل این عقده سهل می بینم چون تو را یار اهل می بینم

37 باید دیوسان بر این دیوار شاخ خود را همی زنی ستوار

38 گنبدی سازی از سرین و سرون رام باشی نه سرکش و نه حرون

39 تا کمین بنده ات شود گستاخ پا نهد مرترا بشانه و شاخ

40 سوی بالا همی جهد چالاک زان سپس برکشد ترا ز مغاک

41 پشت کن بر من ای گل خودرو که مساوی است پشت گل بارو

42 گفت بز شکر دارم از ایزد که توئی گنج هوش و کان خرد

43 در فراست شدی معلم من اتقوا من فراسة المؤمن

44 مؤمن از هفت پرده شد آگاه «انه ینظر بنورالله »

45 یار دانا ز گنج سیم به است آدمی را خرد ندیم به است

46 مرحبا بک وحلت البرکة همچو ماهی به در شو از شبکه

47 خیز و پا برفراز شاخم نه از زمین سوی آسمان برجه

48 این همی گفت و خواست بر سر دست منجنیقی بچرخ گردون بست

49 رفت روبه ز پشت بز بر شاخ جست از آن تنگنا به دشت فراخ

50 جفته بر طاق آسمان انداخت یللی گفت و تللی بنواخت

51 چون رها شد زدام گفت به بز ای حریف یگانه گر بز

52 رفتم اینک خدا نگهدارت تا ابد باد فضل حق یارت

53 من رهیدم بسی و حیلت خویش تو هم البته حیلتی اندیش

54 تا مگر بشکنی بجهد طلسم همچو جان وارهی ز محبس جسم

55 سعی کن تا بحیلهای شگرف برهی زین مغاک تیره ژرف

56 بز بیچاره گفت ای «مسیو» دوست را در بلا منه به گرو

57 هست شرط طریق مهر رفیق «الرفیق الرفیق ثم طریق »

58 من ترا کرده ام ز بند آزاد حق شناسی چرا شدت از یاد

59 کفر نعمت مکن که در کفران نیست امید رحمت و غفران

60 ای رهیده بشاخ و شانه من بمن خسته شاخ و شانه مزن

61 که بدین زیرکی و بز بازی نه تومانی نه فخر دین رازی

62 گفت رو به بریش خویش بخند که مرا دانشم رهاند از بند

63 گر تو داری بهوش خود برهان خویشتن را از این بلا برهان

64 گفت بز چونکه حق شناس نه ای دوستان را پی سپاس نه ای

65 رحمتی کن ز حق عوض بستان گر شنیدی کماتدین تدان

66 که عمل را برابر آید مزد گنج از پاسبان و رنج از دزد

67 گفت این راست است لیک از من نکنی شمع آرزو روشن

68 اولا در نهایت افسوس بایدت بودن از رهی مایوس

69 کوته آمد طناب حیله من روشنی نیست در فتیله من

70 ثانیا در وزارت جنگل چند روزی است گشته ام انگل

71 یافتم منصب و محل و مقام سرفراز آمدم باستخدام

72 اینک آنجا اداره ای دارم مختصر ماهواره ای دارم

73 گر رسم دیرسوی خدمت خویش ثبت گردد به دفتر تفتیش

74 گاه اخذ وظیفه نصف حقوق میرود بهر جرم در صندوق

75 زین سبب زود بایدم رفتن تا نگردم دچار موج فتن

76 ثالثا وقت بنده می گذرد بس عزیز است وقت اهل خرد

77 کار امروز چون بفردا رفت کار فردا ز دست دانا رفت

78 حق نگهدارت ای برادر هان چاره اندیش و جان خود برهان

79 که چو اینجا بمانی اندر قید گر نمیری زجوع گردن صید

80 بز سوی آسمان فکند نگاه گفت ای خالق ستاره و ماه

81 کاش دادی بجای لحیه و شاخ بنده را عقل پهن و هوش فراخ

82 ای پسر این سخن مگیر بطنز کت بود بهتر از خزانه و کنز

83 لختی اندیش در سفاهت بز گاه تقدیم صدر و رد عجز

84 تا بدانی چگونه روبه پیر کرد او را به دام حیله اسیر

85 پس زیار بد اجتناب کنی خویشتن را چو زر ناب کنی

86 ریش خود را بدست کس ندهی دل بیاران بوالهوس ندهی

87 آلت دست مغرضان نشوی بی تفکر زره برون نروی

88 گر شنیدی کلام من رستی ورنه در دام مرگ پا بستی