۹۷- سورة القدر- مکیة در کشف الاسرار و عدة الابرار رشیدالدین میبدی
قوله تعالی: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ «بسم اللَّه» کلمة سماعها یوجب احد امرین امّا صحوا امّا محوا، صحوا لمن سمعها بشاهد العلم فیستبصر بواضح برهانه و محوا لمن سمع بشاهد المعرفة لانّه یتحیّر فی جلال سلطانه: ,
2 یا موضع الباطن من ناظری و یا مکان السّرّ من خاطری
3 یا جملة الکلّ الّتی کلّها کلّی من بعضی و من سائری
ای خداوندی که یاد تو بیان دل و زبانست و مهر تو میان سرّ و جان، وصل تو زندگانی جانست و رستخیز نهان، ای خداوندی که بعلم هر جایی و بذات بر آسمان. ,
این سوره پنج آیتست، سی کلمه، صد و دوازده حرف، جمله به مکه فرو آمد، بقول بیشترین مفسّران مگر ضحاک که گفت: مدنی است و به مدینه فرو آمد علی بن الحسین بن واقد گفت: اوّل سوره که به مدینه فرو آمد، این سوره است، و درین سوره ناسخ و منسوخ نیست. و فی الخبر عن ابی بن کعب عن النّبیّ (ص) من قرأ سورة «القدر»، اعطی من الاجر کمن صام رمضان و احیا ,
لَیْلَةِ الْقَدْرِ قوله: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الهاء ضمیر القرآن و ان لم یتقدّم ذکره فی السّورة نظیره: حم وَ الْکِتابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةٍ مُبارَکَةٍ انزل اللَّه القرآن جملة واحدة فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ من اللّوح المحفوظ الی السّماء الدّنیا فوضع فی بیت العزّة و املاه جبرئیل علی السّفرة ثمّ کان ینزل به جبرئیل علی محمد علیهما السّلام نجوما، فکان بین اوّله و آخره ثلاث و عشرون سنة و قیل: معناه: انا انزلنا جبرئیل بالقرآن لَیْلَةُ الْقَدْرِ. و قیل: کان ابتداء انزاله لَیْلَةُ الْقَدْرِ. و قیل: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ای انزلنا القرآن فی شأن لیلة القدر و منزلتها کما تقول: نزلت سورة اللّیل فی ابی بکر ای فی شأنه و یحتمل انّ الهاء تعود الی القضاء و القدر النّازل فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ، فان قیل: قال اللَّه تعالی فی هذه السّورة: إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ و قال فی موضع آخر: «أَنْزَلْنا عَلی عَبْدِنا یَوْمَ الْفُرْقانِ یَوْمَ الْتَقَی الْجَمْعانِ» و قد انزله فی عشرین سنة کما قال: «وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَی النَّاسِ عَلی مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزِیلًا» فما وجه الجمع بین هذه الآیات الجواب انّه انزله لَیْلَةِ الْقَدْرِ الّتی کانت صبیحتها یوم بدر و هی کانت لیلة سبع عشرة من رمضان لم تردّ بعد الی العشر الاواخر انزل الی السّماء الدّنیا فوضع فی بیت العزّة خزانة القرآن ثمّ کان ینزل منه علی رسول اللَّه (ص) نجوما الی ان قبض. قوله: لَیْلَةِ الْقَدْرِ معناه. «لیلة» تقدیر الامور و الاحکام و الفصل یقدّر اللَّه فیها امر السّنة فی عباده و بلاده الی السّنة المقبلة کقوله تعالی: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ و التّقدیر و «القدر» بمعنی واحد، یقال: قدر اللَّه الشّی‌ء قدرا و قدرا، قدّره تقدیرا. ,
و سمّیت لَیْلَةِ الْقَدْرِ فی سورة الدّخان «مبارکة» لانّ اللَّه سبحانه ینزل فیها الخیر کلّه و البرکة و المغفرة. و روی ابو الضحی عن ابن عباس: انّ اللَّه عزّ و جلّ یقضی الاقضیة «فِی لَیْلَةِ» النصف من شعبان و یسلّمها الی اربابها فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ. و قیل للحسین بن الفضل: أ لیس قد قدّر اللَّه المقادیر قبل ان یخلق السّماوات و الارض؟ قال: بلی. قیل: فما معنی لَیْلَةِ الْقَدْرِ؟ قال: سوق المقادیر الی المواقیت و تنفیذ القضاء المقدّر. قال الازهری: لَیْلَةِ الْقَدْرِ ای «لیلة» العظمة و الشّرف من قول النّاس لفلان عند الامیر قدر، ای جاه و قدر و منزلة. یقال: قدرت فلانا ای عظمته. ,
قال اللَّه عزّ و جلّ: وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ ای ما عظّموه حقّ تعظیمه. و قیل: لانّ کلّ عمل صالح یوجد من المؤمن فیها یکون ذا قدر و قیامة عند اللَّه لکونه مقبولا. ,
قوله: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بنام خداوند فراخ بخشایش مهربان. ,
إِنَّا أَنْزَلْناهُ ما فرو فرستادیم قرآن را فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ (۱) در شب حکم و بریدن بهره‌ها. ,
وَ ما أَدْراکَ ما لَیْلَةُ الْقَدْرِ (۲) و چه دانی تو که آن شب قدر چه شب است؟ ,
لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (۳) آن شب قدر به است از هزار ماهگان. ,