۸۸- سورة الغاشیة- مکیة در کشف الاسرار و عدة الابرار رشیدالدین میبدی
قوله تعالی: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ بنام خداوند فراخ بخشایش مهربان. ,
هَلْ أَتاکَ حَدِیثُ الْغاشِیَةِ (۱) رسید بتو سخن آن روز که در آید بر هر چیز و بر هر کس؟. ,
3 وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ (۲) رویهاست آن روز فرو شکسته از خواری. عامِلَةٌ ناصِبَةٌ (۳) درین جهان کار کنندگان و رنجوران.
تَصْلی ناراً حامِیَةً (۴) و در آن جهان بآتش سوزان رسان. ,
این سوره بیست و شش آیتست، هفتاد و دو کلمه، سیصد و سی حرف. جمله به مکه فرو آمد، آن را مکّی گویند. و درین سوره یک آیت منسوخ است: لَسْتَ عَلَیْهِمْ بِمُصَیْطِرٍ منسوخ است بآیه سیف. ابی کعب روایت کند از مصطفی (ص) که گفت: «هر که این سوره برخواند اللَّه تعالی در قیامت شمار او آسان کند». ,
هَلْ أَتاکَ ای قد «اتیک». و قیل: معناه: لم یکن اتاک کقوله: «ما کُنْتَ تَعْلَمُها أَنْتَ وَ لا قَوْمُکَ» ای لم یکن هذا من علمک و لا من علم قومک حتّی اعلمتکم استفهام و معناه هاهنا تعظیم المستفهم عنه، ای تنبّه للغاشیة و «الغاشیة» القیامة، لانّها تغشی کلّ شی‌ء و ترکبه کاللّیل اذا یغشی کلّ شی‌ء. و قیل: لانّها تغشی القلوب بشدائدها و اهوالها. و قیل: «الغاشیة» النّار تغشی وجوه الکفّار بالعذاب لقوله: «تَغْشی وُجُوهَهُمُ النَّارُ» قال اهل التّفسیر استفهم نبیّه (ص) و قد علم انّه لم یأته حدیث القیامة علی هذا التّفصیل و اراد به ان یخبره بذلک علی هذا الوجه المذکور فقال: وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ خاشِعَةٌ ذلیلة متواضعة و الخشوع التّذلّل و الاتّضاع یعنی: «وجوه» الکفّار فهم «یومئذ» خاشعون من الذّل. هذا کقوله: «وَ تَراهُمْ یُعْرَضُونَ عَلَیْها خاشِعِینَ مِنَ الذُّلِّ» عامِلَةٌ ناصِبَةٌ قال ابن عباس: یعنی: الّذین عملوا و نصبوا فی الدّنیا علی غیر دین الاسلام من عبدة الاوثان و کفّار اهل الکتاب مثل الرّهبان و اصحاب الصّوامع الّذین ضلّ سعیهم فی الحیاة الدّنیا لا یقبل اللَّه منهم اجتهادا فی ضلالة یدخلون النّار یوم القیامة. و قال عکرمة و السدی: «عاملة» فی الدّنیا بالمعاصی «ناصبة» فی النّار فی الآخرة. و قیل «عاملة» فی النّار «ناصبة» فیها. قال الحسن: لم تعمل للَّه فی الدّنیا فاعملها و انصبها فی النّار بمعالجة السّلاسل و الاغلال. و قال ابن مسعود: تخوض فی النّار کما تخوض فی الوحل. و قال الکلبی: یجرّون علی وجوههم فی النّار. ,
و قال الضحاک: یکلّفون ارتقاء جبل من حدید فی النّار. و الکلام خرج علی الوجوه و المراد منها اصحابها. ,
تَصْلی ناراً حامِیَةً قرأ ابو عمرو و یعقوب و ابو بکر «تصلی» بضمّ التّاء اعتبارا بقوله: تُسْقی مِنْ عَیْنٍ آنِیَةٍ و قرأ الآخرون بفتح التّاء من صلی یصلی و «تصلی» من اصلاه اللَّه «ناراً حامِیَةً» ای متناهیة فی الحرارة. ,
1 قوله تعالی: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ. تاریک‌ترست هر زمانی شب من
2 الی سامع الاصوات مع بعد المسری شکوت الّذی القاه من الم الذّکری
3 فیا لیت شعری و الامانی کثیرة أ یشعر بی من بتّ ارعی له الشّعری
4 یار از دل من خبر ندارد گویی یا خواب بمن گذر ندارد گویی