چیست گیتی؟ سرای از اوحدی مراغه‌ای جام جم 28

1 چیست گیتی؟ سرای محنت و غم زحمت او فزون و راحت کم

2 تا شب آخرین و روز نخست فلک اندر کمین محنت تست

3 سیر افلاک را مدان به عبث نفس را بر شعور این کن حث

4 در زمین هر چه جسم و جان دارد آسمان صورتی از آن دارد

5 او برین نور سایه افگنده سایهٔ این به نور آن زنده

6 اگر آن نور نیک حال بود عیش این سایه بر کمال بود

7 ور پدید آید اندرین سستی نتوان دیدن اندران رستی

8 در هم این نور و سایه پیوسته سیرت این به سیر آن بسته

9 چون ازین سایه بازگشت آن نور گشت ازین سایه زندگانی دور

10 ما چه و درچه پایه‌ایم همه؟ چون نه نوریم، سایه‌ایم همه

11 تو از آنجا چو سایه زانی دور که نه‌ای هم چو سایه در پی نور

12 اصل نزدیک و اصل دور یکیست ما همه سایه‌ایم و نور یکیست

13 باز آنها که پیش ما نورند به حقیقت چو سایه مهجورند

14 هفت کوکب ز راه پنج نظر گاه زهرت دهند و گاه شکر

15 در وبال و هبوط و بعد و شرف گه تلافی گرند و گاه تلف

16 دو جهانگیر و پنج صاحب رخش زیر این طارم دوازده بخش

17 تر و خشکند و گرم و سرد به هم نرم رفتار و تیز گرد به هم

18 بشدنشان ز خانه در خانه فتنه‌ها در جهان ویرانه

19 از محاق آفت جهان باشند ز احتراق آتش نهان باشند

20 شبی و روزی و نر و ماده سعد و نحس از پی هم افتاده

21 ثابتی در مزاج سیاری واقعی در ازای طیاری

22 این یکی معطی، آن یکی قاطع این یکی تیره و آن دگر ساطع

23 باز ازین جمله ثابت و سیار هر یکی با یکی دگر شد یار

24 نحس با نحس و سعد با مسعود ممتزج رنگ هر دو گیرد زود

25 از روش چون به هم در آمیزند حالهای عجب برانگیزند

26 هر یکی مقتضی بلایی را یا فتوحی و انجلایی را

27 داده از اجتماع و استقبال مهر و مه کون را تغیر حال

28 آمدنشان سوی حضیض از اوج کرده دریای فتنه را پر موج

29 جرم خورشید را درین درجات سیصد و شست صورتست و صفات

30 هر یکی مشکلی پدید آرد یا خود از مشکلی کلید آرد

31 شد زمین چون شکارگاهی شوم گرد او حلقه‌ای ز چرخ و نجوم

32 زان نظرهای تیز و چندان سست آن رهد کو ز رخنه بیرون جست