1 مرا دلی است ز دست زمانه غرقه به خون هزار لعنت بر این زمانهٔ ملعون

2 ز دستبرد حوادث دل و دماغ نماند که آن قرین ملالست و این دچار جنون

3 بدان خدای که با چند قطره باران داد به باد حادثه‌، تخت و کلاه ناپلئون

4 که تاج و تخت شهی این‌ قدر نمی‌ارزد که تیر آهی بگشاید از دلی محزون

5 فلک به دست کسانی سپرد رشتهٔ کار که در سرشت‌، پلیدند و در منش مطعون

6 قرایح همه همچون رویه نامطبوع طبایع همه همچون قریحه ناموزون

7 حرام ساخته بر خلق زندگی و به خویش حلال داشته مال و مباح ساخته خون

8 اگر به زندان‌، حلق پسر برند به تیغ به تعزیت نبود مادر و پدر مأذون

9 وگر بخواهد نعش پسر ز زندانبان پدر به زندان گردد بدین گنه مسجون

10 مرا ز نیستی و مرگ بیم و وحشت نیست که لذتی نبرم زین حیات ناموزون

11 چه تندرست و چه بیمار، پیش دیدهٔ من خوش است مرگ، چو لیلی به دیدهٔ مجنون

12 برابر است مرا فکر زندگانی و مرگ نه از یکی متنفر، نه بر یکی مفتون

13 جهان به دیدهٔ من گلشنی است رنگارنگ حیات در بر من نعمتی است گوناکون

14 ولی چو از پس یک عمر، بایدم مردن اگر بمیرم اکنون‌، نباشمی مغبون

15 مبین که نیست تو را در جهان عدیل و قرین ببین به دیدهٔ عبرت به رفتگان قرون

16 بسا کس از در سمج اجل درون رفتند ولی از آن همه یک تن نیامده است برون

17 یکی نیامد از آن رفتگان که گوید باز به کس چه می‌گذرد، چون بمرد و شد مدفون

18 کجاست نفس بهیمی و چیست عقل شریف کجاست روح که از تن رود چو ربزد خون‌؟

19 به جز شگفتی و حیرت همی چه افزاید؟ از آنچه دیدی و گفتند گونه گونه سخون

20 نشد یقین و مسلم نداشت ذوق سلیم که روح آدمی و نفس چند باشد و چون

21 بسا کسا که بمردند و رفته‌اند از یاد همی به خواب من آیند هر شبم اکنون

22 چه حکمتی است که بینیم ما به عالم خواب بسی مثال که باشد به راستی مقرون‌؟

23 به کودکی ز جفای مربیان‌ بودم ستمکش و عصبی، تلخکام و خوار و زبون

24 نیافتم خورش خوب از آنکه گفت پدر که هوش طفل شود کم چو یافت لقمه فزون

25 به هجده سالگی اندر، پدر بمرد و مرا سپرد با دو سه طفل دگر به دهر حرون

26 نه ثروتی که توان برد راه در هر جای نه بنیتی که توان کرد پنجه با هر دون

27 چه رنج‌ها که کشیدم به روزگار دراز چه رنگ‌ها که بدیدم ز دهر بوقلمون

28 اگر نبود به دستم بضاعتی مکفی ولیک بود به مغزم‌، قریحتی مکنون

29 مرا به روز و شبان مونسی نه‌، غیر کتاب که بد به مخزنم اندر، کتاب‌ها مخزون

30 از آن سپس منم و نظم و نثر و علم و هنر که هریکی را خصمی است‌ چیره چون گردون

31 من از حسود به رنجم ولی هزاران شکر که نیست با حسد و رشگ‌، خاطرم مقرون

32 مراست روحی خالی ز عجز و ذلت و ضعف مرا دلی است مبرا ز مکر و کید و فسون

33 پدر به عفت و شرمم چنان مؤدب ساخت که گشت شرم و حیا با ضمیر من معجون

34 حیا به شرع پیمبر بزرگ‌تر صفتی است ولی دریغ که من زین صفت شدم مغبون

35 حیا برفت و وقاحت به جای او بنشست زمانه گشت دگرگون و خلق دیگرگون

36 چو نظم بگسلد و پی سپر شود آداب ادب‌نخوانده‌ قوی گردد و ادیب زبون

37 شود دلیل هنر، کذب و خودستایی و لاف دلیل بی‌هنری‌، خامشی و صبر و سکون