گرت هواست که دایم درین از محتشم کاشانی قصیده 3

1 گرت هواست که دایم درین وسیع فضا بود قضا به رضایت بده رضا به قضا

2 هوا بهر چه رضا ده شود مشو راضی خدا بهر چه نه راضی بود مباش رضا

3 مریض جهلی از آن کت هوس بود نشکیب که جز غذای مضر نیست مرضی مرضا

4 نشان رخصت عیشت نویسد ارشه دل طلب نمای ز دستور عقل هم امضا

5 بگرد مفسد مسری مرض مرو که مدام مریض مهر الهیست را ده مرضا

6 ز صولت صمدی باش همچو بید ز باد مدام رعشه بر اندام و لرزه بر اعضا

7 چو بی گمان اجلت می‌رسد تو آب کسی رضا نجسته مخور بر امید استرضا

8 مساز شعبده با آن که قدرتش هر شام شکسته در کله چرخ بیضهٔ بیضا

9 چنان به خلق به آهستگی بزی که زند فرشته بر تو برین بام چرخ کوس وفا

10 ز شش جهت نکشی دردسر اگر نکشی نفس مبند درین هفت گنبد مینا

11 فراز قاف قناعت گر آشیان سازی فروتنی نکشد پشه تو از عنقا

12 مباش عاشق افراط و مایل تفریط کزین دو خصلت بد خسروان شوند گدا

13 نکوترین صور در معاشت از کم و بیش توسطت که بخیرالامور اوسطها

14 ولی ز خرج تو گر بحر و بر شود بهتر که قطره‌ای ز کف ممسکت شود دریا

15 گه سخا مکن ابرو ترش ز عادت کبر تو چون حلاوه فروشی مباش سرکه نما

16 اگر نهی قدمی بی‌رضا دوست بنه هزار بار جبین بر زمین به استعفا

17 به آب حلم بشو روی تابناک غضب چو آتش تو نیاید به هیچ رو اطفا

18 به هیچ خلوتی از روی راز خلق مشو نقابکش که محال است در زمانه خلا

19 به باغ روی کسی کز محرمات بود چو محرمان مبر آهوی چشم را به چرا

20 مگرد گرد عروس جهان به خاطر جمع که او عقیم نما جادوئیست تفرقه‌زا

21 به پای نفس جنون پیشه بند محکم نه که این سرآمد دیوانه‌ایست سلسله خا

22 نظر به پوش ز خوان طمع که مائده‌ایست پر از گرسنه ربا طعمه‌های جوع فزا

23 به دست صبر ز خالق نعیم باقی گیر بخوان خلق بنانی مشو بنان آلا

24 به نفس بانگ زنان آگهش کن ازو یلی که کس بر آن نکند غیر بانک واویلا

25 بگرد قلعهٔ دین آن‌چنان حصاری بند که عاجز آید از آن صد هزار قلعه گشا

26 به تازیانه همت براق سان برسان کمیت نفس به میدان عالم بالا

27 برای عزم تو زین بسته‌اند بر فرسی که هست غاشیه‌اش چرخ را کتف فرسا

28 تو پای خود به رکابی رسان که چون مه نو بود بنعل سمندت فرشته ناصیه سا

29 فکن گذار به جائی که نعل اگر فکند تکاور تو مکرر شود هلال سما

30 گرت هواست ز شاخ بلند گل چیدن مکش ز زیر قدم بوته‌های خار جفا

31 دلیر باش که صبرآزمائی است غرض تو را چو بر سر خوان بلا زنند صلا

32 به درد کو مرض خود که درد چاربریست به داغ سوزنشان و به زخم ریش دوا

33 چو گیردت تب شهوت به نیش نهی بزن رگ هوس که بود فصد ماحی حما

34 بکوش کز چمن تن چو مرغ روح پرد رسد ز سیر ریاض دگر به برگ و نوا

35 ازین منازل اسفل چنان گذر که شود نزول گاه تو این طرفه غرفهٔ اعلا

36 نه آن چنان که قدم زین سرا نهی چو برون کنی سرای دگر را ز نوحه نوحه‌سرا

37 متاز در عقب عیش دنیوی که هم اوست برندهٔ تو بسوی عقوبت عقبا

38 چه حرص معصیت این که هیچ صید گنه نمی‌شود ز کمند تعلق تو رها

39 به مشرب تو چنان شربت حرام خوش است که شرب آب به طبع مریض استسقا

40 ز نشه‌های جزا غافلی و میسازی مفرح گنه خویش را تمام اجزا

41 فغان از آن که شود نشهٔ بقا آخر دمند بهر جزا صور نشهٔ اخرا

42 تو با بضاعتی از طاعت ریائی خویش کزان کننده معاذالله ار رسد به سزا

43 چنان خجل ز احد سر برآوری ز لحد که بیشتر کنی از حشر دوزخ استدعا

44 چو از عدم بوجود آمدی خطا پیشه اگر به خطه اولا روی بود اولی

45 نعوذبالله اگر خود ز بیشه امروز کنند بهر تو آماده توشهٔ فردا

46 کلاه ترک به دست نصیحتت بر سر چنان نهم که تو را یک سر است و صد سودا

47 سر و کلاه عجب گر به باد بر ندهی که چون حباب هوا در سری و سر به هوا

48 ریای محضی و محض ریا و هر عملی که بی‌ریاست به کیش تو باطل است و هبا

49 اگر برابر مردم به طاعتی مشغول نماز مغربت ار طول می‌کشد به عشا

50 و گر نمی‌کنی از نقص دین نماز تمام نگشته در ته پای تو گرم روی روا

51 عبارت تو به شکل نخست بدشکلی است پی فریب به رخ بسته به رقع زیبا

52 به صورت دوم آن زشت روی بی‌شرم است که خویش را کند از پرده افکنی رسوا

53 به هیچ فعل دنی ننگرم ز افعالت که نایدم به نظر دیگری از آن ادنا

54 دو روز اگر ملک از آب و نان کند منعت نه وعده‌ای ز عطا و نه مژده‌ای ز سخا

55 نه آن خطر که اگر داد اکل و شرب دهی به خلوتی که تو دانی از آن شود دانا

56 ز بس که خوف بری از سیاست قروقش ز بس کزو بودت بیم در خلا و ملا

57 به آب لب نکنی تر زتاب اگر سوزی بنان بنان ننهی گر شوی ز ضعف دوتا

58 ولی ز فعلی اگر آفریدگار ملوک دهد به منع تو فرمان به وعده‌های عطا

59 تو را ز دست نیامد که در شب دیجور به حیله جنبش موئی ازو کنی اخفا

60 ز شیشه‌های هوس از شراب کم حذری ز بس که پر بودت کاسهٔ سر شیدا

61 چنان قروق شکن او شوی که پای نهد به سبزه پدر خویش طفل ناپروا

62 چنین شعاری و اسلام شرم دار ای نفس اگر رسی به جزا وای بر تو روز جزا

63 دگر به بزم شه اندر سلوک خویش نگر ببین که طاعت او می‌کنی چگونه ادا

64 که موی بر بدنت از ادب نمی‌جنبد مگر بر رعشه ز خوف وی وز فرط حیا

65 به صد هزار تعشق به جای می‌آری هزار حکم اگر بر تو می‌کند اجرا

66 چو برگ بید زبانت ز بیم می‌لرزد به عرض حاجتی از خود چو میشوی گویا

67 به آن شهی که شهان آفریدگان ویند چو در نماز سخن می‌کنی صباح و مسا

68 ببین که صد یک آن بیم هست در دل تو به آن ادب نفسی می‌شوی نفس پیما

69 به خویش هست گمانت که هرگز آن خدمت ملول ناشده آورده‌ای تمام به جا

70 اگر بساط ریائی نبوده گسترده ز سرعتت متمیز شدست دست از پا

71 از بن شعار تو صد ره صنم پرستی به که با ملک به خلوصی و با خدا به ریا

72 روایت است که عبدالله مبارک داشت هوای سرو قدی از بتان مه سیما

73 شبی که بود چنان برف از آسمان باران که بر عباد پس از توبهٔ رحمت مولا

74 شبی که استره آبدار سرما بود به دست باد ز رخسار مرد موی ربا

75 به پای منظر وی آنقدر به پای استاد که شد بلند ز هر سو ندای حی علی

76 گمان به بانگ عشا برده بود تا در دید رسانده بود به عیوق شاه صبح لوا

77 ز جان غریو برآورد و بانگ زد بر نفس که ای ز بوالهوسی ننگ کافر و ترسا

78 گر از شبی دو نفس می‌کنی به طاعت صرف نمی‌شوی نفس نفس را سکون فرما

79 هلاک سوره کوچکتری که زود ترک ز امر حق بگریزی چو مجرم از ایذا

80 ور آیدت به زبان سوره قریب به طول به آن رسد که کنی از ملال جبه قبا

81 ز شام تا سحر امشب برای بی‌خبری ستاده‌ای نه ز سر باخبر نه از سرما

82 عجب‌تر آن که شبی رفته و تو یک ساعت خیال کرده‌ای از شغل عشق وسوسه‌زا

83 به گفت این وره قبلهٔ حقیقی جست نشان حسن ازل را به چشم سر جویا

84 بسی نرفت که دیدند خفته در چمنش مگس نموده بر او از جوانب استیلا

85 گرفته ماری از اخلاص نرگسی به دهن ز بس ملاحظه او را مگس پران ز قفا

86 تو هم اگر به خود افتی ز کوی بوالهوسی شوی رهی و کنی دامن مجاز رها

87 تو هم به شهد حقیقت اگر لب آلائی کند هوای مگس رانی تو بال هما

88 در آخر سخن ای نطق بهره‌ای برسان به آن بهار هوس زان نصیحت عظما

89 الا یگانه جگرگوشه کز تو دارد و بس فروغ نسل محقر چراغ دودهٔ ما

90 ایا نتیجهٔ آمال کز برادر من تو مانده‌ای به من اندر امل سرای بقا

91 به نفس اگرچه خطائی که در نصایح تند ز روی قصد تو بودی مخاطبش همه جا

92 بیا که ختم نصیحت کنم به حرف دگر به شرط آن که به سمع رضا کنی اصغا

93 قدم نهاده‌ای اندر رهی که وادی امن دروست منحصر اندر منازل اولا

94 به قطع پانزدهم منزلی در آن وادی که بر تو نیست گرفتی ز کج روی قطعا

95 ز چار منزل دیگر چو بگذری و کنی به باج خانهٔ تکلیف خیمه‌ها برپا

96 وزان تجارت کم مدت سبک مایه اثر ز سود و زیان عمل شود پیدا

97 پی حساب تو خواهند طرح کرد به حکم محرران فصول عمل مفصل‌ها

98 که گر خوری لب نانی بر آن شود مرقوم و گر کشی دم آبی در آن بود مجرا

99 غرض همین که چو فارغ شوی ز شغل و عمل تو را به فاضل و باقی دهند اجر و جزا

100 پس از تو گر عملی سر زند که به نشود به فاضلت قلم کاتبان لسان فرسا

101 نه به بود که ز باقی به قیدهای الیم تن الم زده فرسایدت هلال آسا

102 جزای بد عملی نیست تازیانه و چوب که سوز آن بود امروز به شود فردا

103 جزای بد عملی تابه ایست تابیده تن تو ماهی آن تابه خالدا ابدا

104 نه آنقدر ز مکافات می‌دهم بیمت که بندی از رخ رحمت به یاس چشم رجا

105 نه آنقدر دلت از عفو می‌کنم ایمن که کم زند در طوف دل تو خوف خدا

106 به صد ثواب ازو گر چه ایمنی غلط است به صد هزار خطا ناامیدیست خطا

107 کسی که سجدهٔ او نارواست در کیشش هزار باره ازو حاجتش شده است روا

108 تو کز سعادت اسلام بهره‌ای داری عجب که تشنه روی از کنار بحر عطا

109 گناه بندهٔ نادم ز فعل نامرضی اگر بزرگ‌تر از عالم است و مافیها

110 فتد به معرض عفو غفور چون شوید به آب توجه رخ معصیت کمای رضا

111 ولی بدان که گناه و خطای توبه پذیر ز غیر حق خدا خارج است و مستثنا

112 چو یافت موعظه اتمام سعی کن که تمام بیاد داری و آری تمام عمر به جا

113 کشی هزار زیان گر یکی ازین سخنان رود زیاد تو تا وقت رفتن از دنیا

114 به قصد تزکیه نفست از نصیحت و پند چو گشت خاتمه یاب این قصیدهٔ عزا

115 به عهد کردم از آن ذکر دایمش تاریخ که دایم این بودت ذکر در خلا و ملا

116 دگر تو دانی و رایت که رایت فکرت بلند شد به مناجات حی بی‌همتا

117 بزرگوار خدایا که ذات بی‌چونت که بسته عالمیان را زبان ز چون و چرا

118 به کنز مخفیت آن شاهد نهفته جمال که تا ابد نکند جلوه بر دل عرفا

119 به اسم اعظمت آن گنج بی‌نشان که اگر فتد به دست نهد غیر پا بکوی فنا

120 به آن گروه که از انقیاد فرمانت به جنس خاک نکردند از سجود ابا

121 به انبیای اولوالعزم خاصه پاد شهی که راند رخش عزیمت بر اوج او ادنا

122 به اولیای ذوالحزم خاصه کراری که بر تو نقد بقا می‌فشاند روز دغا

123 بلابه لب لبیک گوی کعبه روان به کعبه و عرفات و به مشعر و به منا

124 به مجرمان پشیمان که از حیا سوزند اگر کنند سر از بهر معذرت بالا

125 به تائبان موفق که در رسند به عفو ز گفت شان چو ظلمنا رسد به انفسنا

126 به بیگناهی زندانیان شحنهٔ عشق به بی‌نشانی سرگشتگان دشت بلا

127 به پاکدامنی عاشقان عصمت دوست که جیب خاطرشان کم کشیده دست هوا

128 به گریه‌های زمان غریو خیز وداع که سنگ را اثر آن درآورد به بکا

129 به آب چشم یتیمان چهره گرد آلود که تاب دیدنشان ناورد دل خارا

130 به بی‌زبانی طفلان مضطرب در مهد که دردشان نپذیرد ز نطق بسته دوا

131 به مادران جگرگوشه در نظر مرده که از فلک گذرانند بانگ واولدا

132 به آن کثیر عیالان بینوا که مدام خیال بیع مصلی کنند و رهن ردا

133 بسوز قافله مبتلا به غارت جان که آهشان نگذارد گیاه در صحرا

134 به درد پرد گیانی که دست حادثه‌شان کشد ز هودج عصمت برون به ظلم و جفا

135 به طول طاعت ترسندگان ز صبح نشور که روی خواب نبینند در شب یلدا

136 به غازیان مجاهد که در تکاور شوق کنند جان خود از بهر نصرت تو فدا

137 بهر چه نزد تو دارد نشان خیر و بهی بهر که پیش تو از اهل عزتست و بها

138 که چون لوای شفاعت نهی به دوش نبی دوانی اهل گنه را به ظل آل عبا

139 چنان کنی که شود محتشم طفیل همه یکی ز سایه نشینان آن خجسته لوا

140 که جرم کافر صد ساله می‌توان بخشید به یک شفاعت او یا رسول اشفعنا