دلا یک دم رها کن از عطار نیشابوری اسرارنامه 1

1 دلا یک دم رها کن آب و گل را صلای عشق در ده اهل دل را

2 ز نور عشق شمع جان برافروز زبور عشق از جانان درآموز

3 چو زیر از عشق رمز راز می‌گوی چو بلبل بی زبان اسرار می‌گوی

4 چو داود آیت سرگشتگان خوان زبور عشق بر آشفتگان خوان

5 حدیث عشق ورد عاشقان ساز دل و جان در هوای عاشقان باز

6 چو عود از عشق بر آتش همی سوز چو شمعی می‌گری و خوش همی سوز

7 شراب عشق در جام خرد ریز وز آنجا جرعهٔ بر جان خود ریز

8 خرد چون مست شد نیزش مده صاف بگوشش باز نه تا کم زند لاف

9 چوعشق آمد خرد را میل درکش بداغ عشق خود را نیل درکش

10 خرد آبست و عشق آتش بصورت نسازد آب با آتش ضرورت

11 خرد جز ظاهر دو جهان نه بیند ولیکن عشق جز جانان نه بیند

12 خرد گنجشک دام ناتمامیست ولیکن عشق سیمرغ معانیست

13 خرد دیباچه دیوان راغست ولیکن عشق دری شب چراغ است

14 خرد نقد سرای کایناتست ولیکن عشق اکسیر حیاتست

15 خرد زاهد نمای هر حوالیست ولیکن عشق شنگی لا ابالیست

16 خرد بر دل دلی پر انتظارست ولیکن عشق در پیشان کار است

17 خرد را خرقه تکلیف پوشند ولیکن عشق را تشریف پوشند

18 خرد راه سخن آموز خواهد ولی عشق آه جان افروز خواهد

19 خرد جان پرور جان ساز آمد ولی عشق آتش جان باز آمد

20 خرد طفل است و عشق استاد کار است از این تا آن تفاوت بی شماراست

21 دو آیینه است عشق و دل مقابل که هر دو روی در روی‌اند از اول

22 میان هر دو یک پرده ست در پیش ولیکن نیست بی پرده یکی بیش

23 ببین صورت درآبی بی کدورت که یک چیزست با هم آب و صورت

24 ز دل تا عشق راهی نیست دشوار میان عشق و دل موییست مقدار

25 جهان عشق دریاییست بی بن وگر موییست برروید ز ناخن

26 چو آید لشگر عشق از کمین گاه نماند عقل را از هیچ سو راه

27 گریزان گردد از هر سوی ناکام چو عشق از در درآید عقل از بام

28 کسی کز عشق در دریای ژرفست بداند کین چه کاری بس شگرفست

29 فتوح راه عاشق دار بازیست تو پنداری مگر کین عشق بازیست

30 عجایب جوهریست این عالم عشق که می‌گوید عرض باشد غم عشق

31 که دیدست این عرض هرگز بکونین کزو یک عقل لایبقی زمانین

32 جهان پر شحنه سلطان عشق است ز ماهی تا بماه ایوان عشق است

33 نشاید عشق را هر ناتوانی بباید کاملی و کاردانی

34 شگرفی باید و پاکیزه بازی که آید از هر اندوهیش نازی

35 درین دریای خون غرقه گشته جهان بی دوست بروی حلقه گشته

36 هزاران جام در زهر اوفتاده در آشامیده و ابرو گشاده

37 هزاران تیر محکم خورده بر دل چو آهو می‌دود دو پای در گل

38 نه او را زهره فریاد کردن نه ازجانان مجال یاد کردن

39 اگر از وصل او یابد نشانی بهجران در گریزد هر زمانی

40 که دارد تاب قرب وصل جانان چه سنجد شب نمی در پیش طوفان

41 در آن دریا چنین قطره چه سنجد بر آن خورشید یک ذره چه سنجد

42 بسی جانها در این یغما ببردند بکلی جان ما از ما ببردند

43 بزیر پرده جانها آب کردند تن اندر خاک و خون پرتاب کردند

44 بتنها راه بر جانها گرفتند بجانها ترک دورانها گرفتند

45 جهانی گنج در چاهی نهادند جهانی کوه بر کاهی نهادند

46 زمین و آسمان رادر گشادند در ایثار جانها بر گشادند

47 زمین و آسمان محسوس کردند جهان جاودان مدروس کردند

48 ز تن راهی بدل بردند ناگاه ز دل راهی بجان آنگه بدرگاه

49 اساس چیزها بر هم نهادند وز آن پس نام آن عالم نهادند

50 چو شد پرداخته چیزی گزیدند که آنرا عشق گفتند و شنیدند

51 ترا این عشق آسان می‌نماید که بر قدر تو چندان می‌نماید

52 علاج عشق اشک و صبر باید گل ارچه تازه باشد ابر باید

53 خوشی عاشقان از اشک و صبرست همه سرسبزی بستان از ابرست

54 اگر عاشق نماندی در جدایی نبودی عشق را هرگز روایی

55 اگر معشوق آسان دست دادی کجا این لذت پیوست دادی

56 اگر در عشق نبود انتظاری نماند رونق معشوق باری

57 دمی در انتظار هم دم دل بسی خوشتر بود از ملک حاصل

58 جوی اندوه عشق یار محرم بسی خوشتر ز شادی دو عالم

59 دو عالم سایهٔ خورشید عشق است دو گیتی حضرت جاوید عشق است

60 نگردد ذرهٔ در هر دو عالم که تا نبود کمال عشق محرم

61 بدست حکمت خود حق تعالی نهاد از بهر هر چیزی کمالی

62 نبات و معدن و حیوان و افلاک میان باد و آب و آتش خاک

63 همه در عشق می‌گردند از حال چه در وقت و چه در ماه و چه در سال

64 کمال عشق حیوان خورد و شهوت کمال عشق انسان جاه و قوت

65 کمال چرخ از رفتن بفرمان کمال چار گوهر چار ارکان

66 کمال هر یک اقطاعیست در خور کزان اقطاع ننهد پای بر در

67 کمال ذره ذره ذکر و تسبیح که عارف بشنود یک یک بتصریح

68 کمال عارفان در نیستی هست کمال عاشقان در نیستی مست

69 کمال انبیا جایی که جا نیست که گر کس داند آن جز حق روا نیست

70 کمال قدسیان در قربت عشق کمال عشق هم در رتبت عشق

71 ز اول تا بآخر پیچ بر پیچ کمالی گر نبودی هیچ بر هیچ

72 کمالی گر نباشد پس چه دانند ز بی شوقی همه حیران بمانند

73 طلب جستن کمال آمد درین راه دل دانا بود زین راز آگاه

74 زسر تا بن چو زنجیریست یکسر رهی نزدیک دان زان یک بدیگر

75 سر زنجیر در دست خداوند تعجب کن ببین کین چند در چند

76 ز اعلا سوی اسفل می‌رود کار زهی قدرت زهی صنع جهاندار

77 فرود آید چنانکش کار کارست بگرداند چنانکش اختیارست

78 بلاشک اختیار اوست اعظم که نبود علتی در ما تقدم

79 خداوندی که هرچیزی که او کرد ترا گر نیست نیکو او نکو کرد

80 همه آفاق در عشق اند پویان درین وادی کمال عشق جویان

81 چو کس را نیست در دل شوق آن عشق کجا یابند هرگز ذوق آن عشق

82 فلک در عشق دل چون تیر دارد وز آن دیوانگی زنجیر دارد

83 ملایک بسته زنجیری در افلاک از آن زنجیر می‌گردند بر خاک

84 فرو می‌آید از حضرت خطایی فلک را می‌نماید انقلابی

85 چو دیگر ناید از حضرت خطابش نه او ماند نه دور و انقلابش

86 الا ای صوفی پیروزه خرقه بگردش خوش همی گردی بحلقه

87 زهی حالت نگر از عشق پیوست که تا روز قیامت گردشت هست

88 کمال عشق را شایستهٔ تو شدن زین بند نتوانستهٔ تو

89 چو ما این بند مشکل برگشاییم بر قاضی بدرگاه تو آییم

90 بقوال افکنیم این خرقه خویش نگین گردیم اندر حلقه خویش

91 ورای بحر تو غواص گردیم توعامی باشی و ما خاص گردیم

92 وز آنجا هم بسوی فوق تازیم گهی زان شوق و گه زان ذوق تازیم

93 در آن دریا بغواصی درآییم وز آن شادی برقاصی درآییم

94 همی آییم دم دم همچو اکنون بهر پرده چو مار از پوست بیرون

95 ترا گر فسحتی باید ز عقبی تفکر کن دمی در سر دنیا

96 نه در دنیا در اول خون بدی تو در آخر بین که زینجا چون شدی تو

97 گهی آب و گهی خون و گهی شیر گهی کودک گهی برنا گهی پیر

98 گهی سلطان دین گه پیر خمار گهی مردار می گه پیر اسرار

99 هزاران پرده در دنیا گذشتی که تا از صورت و معنی بگشتی

100 دران وادی که آنرا عشق نامست مثالت پردهٔ دنیا تمامست

101 که داند کین چه اسرار نهانست سخن نیست این که نور عقل جانست

102 اگر چشم دلت گردد بدین باز برون گیرد ز یک یک ذره صدراز

103 همه ذرات عالم را درین کوی نه بیند یک نفس جز در روش روی

104 همه در گردش‌اند و در روش هست تو بی چشمی و در تو این روش هست

105 الا ای بی‌خبر از عشق بازی تو پنداری که هست این عشق بازی

106 تراچون نیست نقدی درخوردوست که آن را رونقی باشد بر دوست

107 ازو می‌خواه تا دریا بباشی هم اندر خویش نابینا بباشی

108 دلت در عشق بحری کن پر اسرار همه قعرش جواهر موجش انوار

109 که تا چون رفتی آن بحر معانی براه آورد بر راهش فشانی

110 چنین دریا کن آن ره را نثاری که تا نبود در این راهت غباری

111 اگر جانت نثار راه او شد دو عالم در نثار تو فرو شد