باب هفتم در حیاء، وفا، صدق، رحمت و شفقت - مذهب مختار در اخلاق الاشراف عبید زاکانی

اصحابنا می فرمایند که این اخلاق بغایت مکرر و مجوف است. هر بیچاره یی که به یکی از این اخلاق ردیئه مبتلا گردد، مده العمر خائب و خاسر باشد، و بر هیچ مرادی ظفر نیابد. خود روشن است که صاحب حیا از همه نعمت ها محروم باشد و از اکتساب جاه و اقتناء مال قاصر، حیا پیوسته میان او و مرادات او مانعی عظیم و حجابی غلیظ شده، همواره بر بخت و طالع خود گریان باشد. گریه ابر را که حیا گفته اند از اینجا گرفته اند. ,

رسول علیه السلام می فرماید الحیاء تمنع الرزق و مشاهده می رود که هر کس که بی شرمی پیشه گرفت و بی آبرویی مایه ساخت، پوست خلق می کند، هر چه دلش می خواهد می گیود، سر هیچ آفریده یی را به گوزی نمی خرد، خود را از موانع به معارج اعلی می رساند و بر مخدومان و بزرگتران از خود، بلکه بر کسانی هم که او را...باشند تنعم می کند؛ و خلایق بواسطه وقاحت از او می ترسند. و آن بیچاره محروم که به سمت حیا موسوم گشته، پیوسته در پس درها باز مانده و در دهلیز خانه ها سر به زانوی حرمان نهاده چوب دربانان خورد، و پس گردن خارد، و بدیده حسرت در اصحاب وقاحت نگرد و گوید: ,

3 جاهل فراز مسند و عالم برون در جوید به حیله راه و، به دربان نمی رسد

اما وفاء، می فرمایند که وفا نتیجه دناءت نفس و غلبه حرص است. چه هر کس که اندک چیزی از مخدومی یا دوستی بدو لاحق باشد یا به وسیلت آن مخدوم یا دوست، او را وجه معاش و معاشرتی حاصل آمد، حرص و شره او را به طمع جذب امثال آن منافع بر آن دارد که همه روزه چون حجام فضول آن مسکین را ابرام نماید، و آن بیچاره از مشاهده او بجان رسیده ملول شود تا چون خود را از شر صحبت وی خلاص دهد؟ چون آن وفادار را بیند گوید: ,